Η Μουσικοθεραπεία σήμερα

Το γιατί της επίδρασης της μουσικής πάνω στον άνθρωπο

Επιστρέφοντας στο παρόν μετά από αυτή τη μικρή ιστορική αναδρομή θα αναφερθούμε στο πώς και στο γιατί της επίδρασης της μουσικής πάνω στην ανθρώπινη ψυχή παραθέτοντας στοιχεία από σύγχρονες έρευνες και όχι μόνο.
Η φιλοσοφία και εσωτερική γνώση των Σούφι διδάσκει ότι η Απόλυτη ζωή από όπου ξεκίνησε καθετί αισθητό, ορατό και αντιληπτό και στην οποία όλα με τον καιρό ξανασυγχωνεύονται, είναι μία σιωπηλή, ακίνητη και αιώνια ζωή. Κάθε κίνηση που ξεπηδάει από αυτή τη σιωπηλή ζωή είναι ένας κραδασμός και ένας δημιουργός κραδασμών. Μέσα σε έναν κραδασμό δημιουργούνται πολλοί κραδασμοί.
Ακριβώς αυτός ο βαθμός δραστηριότητας των κραδασμών ευθύνεται για τα διάφορα πεδία ύπαρξης. Τα πεδία αυτά τα φανταζόμαστε να διαφέρουν μεταξύ τους, αλλά στην πραγματικότητα δεν μπορούν να αποσπασθούν πλήρως και να χωριστούν μεταξύ τους. Η δραστηριότητα των κραδασμών τα κάνει πιο χονδροειδή και έτσι γεννιέται η γη από τον Ουρανό.
Το ορυκτό, το φυτικό, το ζωικό και το ανθρώπινο βασίλειο είναι βαθμιαίες μεταβολές των κραδασμών και οι κραδασμοί του κάθε πεδίου διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το βάρος, το πλάτος, το μήκος, το χρώμα, την επίδραση, τον ήχο και το ρυθμό. Ο άνθρωπος όχι μόνο αποτελείται από κραδασμούς, αλλά ζει και κινείται μέσα σ' αυτούς. Τον περιβάλλουν όπως το ψάρι περιβάλλεται από το νερό και τους περιέχει μέσα του όπως η δεξαμενή περιέχει το νερό.
Οι διάφορες ψυχικές διαθέσεις του, οι τάσεις, οι ασχολίες, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες του και όλες οι συνθήκες της ζωής του εξαρτώνται από μια ορισμένη δραστηριότητα κραδασμών, είτε αυτοί είναι σκέψεις, συναισθήματα, είτε αισθήματα. Ακριβώς αυτή η κατεύθυνση της δραστηριότητας των κραδασμών ευθύνεται για την ποικιλία των πραγμάτων και των όντων.
Υπάρχουν δύο όψεις των κραδασμών, η λεπτοφυής και η χονδροειδής, όπου και οι δύο περιλαμβάνουν διάφορες βαθμίδες. Μερικοί κραδασμοί γίνονται αντιληπτοί από την ψυχή, μερικοί από το νου και άλλοι από τα μάτια. Ό,τι αντιλαμβάνεται η ψυχή είναι της φύσης του αισθήματος, ό,τι αντιλαμβάνεται ο νους είναι της φύσης των σκέψεων. Ό,τι βλέπουν τα μάτια είναι κραδασμοί που έχουν στερεοποιηθεί και έχουν μετατραπεί σε άτομα, τα οποία εμφανίζονται στον υλικό κόσμο, αποτελώντας τα στοιχεία αιθέρα, αέρα, πυρ, νερό και γη. Οι πιο λεπτοφυείς κραδασμοί είναι ασύλληπτοι ακόμα και από την ψυχή.
Αφού όλα τα πράγματα προέρχονται και σχηματίζονται από κραδασμούς, έχουν τον ήχο κρυμμένο μέσα τους, όπως η φωτιά κρύβεται στον πυρόλιθο. Τόσο ο ήχος όσο και το χρώμα ασκούν την επίδρασή τους στην ανθρώπινη ψυχή σύμφωνα με το νόμο της αρμονίας. Μια λεπτή ψυχή την ελκύει το χρώμα και μια ακόμα λεπτότερη ψυχή την ελκύει ο ήχος.

Σύγχρονες έρευνες

Υπάρχουν πολλές σύγχρονες έρευνες που αποδεικνύουν την επίδραση της μουσικής τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Έτσι για παράδειγμα ο καθηγητής Πανεπιστημίου Δρ. Χ. Χάσεκ, επί χρόνια πρόεδρος του ομίλου φίλων μουσικής της Βιέννης και επικεφαλής του ουρολογικού τμήματος της γενικής Πολυκλινικής του Δήμου της Βιέννης, αναφέρει σε ένα άρθρο του για την εξέταση τριων ορχηστρών : «Η ορχήστρα Α έπαιζε κατά το πλείστον σύγχρονη μουσική. Στην ορχήστρα Β προτιμούσαν κατά κανόνα κλασικά έργα, ενώ η ορχήστρα Γ έπαιζε κυρίως οπερέτες και μουσική όπερας. Στις συγκριτικές εξετάσεις που έγιναν διαπιστώθηκε ότι, τόσο η σωματική όσο και η ψυχική κατάσταση υγείας των μουσικών της, αποκλειστικά στη σύγχρονη μουσική προσανατολισμένης ορχήστρας, ήταν η χαρακτηριστικά χειρότερη. Έτσι 22% των μουσικών της ορχήστρας Α παραπονούνταν για διαταραχές ύπνου, ενώ από την ορχήστρα Β μόνο το 2%. Το ίδιο ισχύει και για την υποκειμενικά ενοχλητική νευρικότητα (52% στην ορχήστρα Α, 1% στην ορχήστρα Β).
Β) Στις ντισκοτεκ οι ντισκ - τζόκευ, όχι μόνο παθαίνουν ανίατες βλάβες της ακοής, αλλά η καταστροφική επίδραση εισχωρεί επί πλέον σε βάθος και στο ψυχικό επίπεδο.
Έπειτα από μία έρευνα που δημοσιεύτηκε εν μέρει στα μαζικά μέσα ενημέρωσης (Βιέννη Νοέμβριος 1984) αποδείχτηκε ότι τα νεαρά άτομα αμβλύνονται ψυχικά και δεν μπορούν πλέον να αντιδράσουν παρά μόνο σε δυνατές συγκινησιακές καταστάσεις και τούτο με χονδροειδή τρόπο. Πολλοί δεν ήταν πλέον ικανοί να εκφράσουν ή να δεχθούν ούτε μια λεπτότερη ή τρυφερότερη συμπεριφορά ή διάθεση.

Η Μουσικοθεραπεία σήμερα

Η μουσικοθεραπεία σήμερα αυτή καθαυτή αποτελεί μια ορισμένη μέθοδο της ψυχοθεραπείας, η οποία λαμβάνει τη μουσική σαν μέσο επικοινωνίας. Το θεραπευτικό αποτέλεσμα που προκύπτει, φαίνεται στη θεραπεία νευρώσεων, ψυχοσωματικών διαταραχών, ψυχώσεων και νευροψυχιατρικών νόσων. Με το μη ρηματικό σύστημα επικοινωνίας που λέγεται «μουσική» φθάνουμε χωρίς αμφιβολία, ακόμα και σε ψυχικές περιοχές, που - λόγω ψυχοπαθολογικών συμβάντων - δεν ήταν με προφορικό λόγο βατές και δημιουργούμε μια «δυνατότητα επαφής από το αρχαϊκό Συ, πριν το αποκλεισμένο Εγώ βυθιστεί ολότελα στο ψυχωτικό χάος.

Οι τρεις κύριοι τρόποι μουσικοθεραπείας είναι :

Α) ΔΕΚΤΙΚΗ - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ : Περιορίζεται μόνο στο να «ραντίζει» τους ασθενείς με μουσική, που ανάλογα με τη σχολή κυμαίνεται από την καθαρή "Back - Ground Music" έως τη μορφή της συνειδητής ακρόασης μουσικής. Ο τρόπος αυτός εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε πολλές μικρότερες επεμβάσεις χωρίς τοπική αναισθησία, στους τομείς της γυναικολογίας, της οδοντιατρικής και χειρουργικής.

Β) ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ - ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ : Αυτή ασχολείται με το να επιτρέπει στους ασθενείς να κάνουν οι ίδιοι μουσική που να τους ταιριάζει.

Γ) ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ - ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ : Δίνει στον ασθενή τη δυνατότητα να εκφράσει τη διάθεση της στιγμής, χρησιμοποιώντας όργανα που έχουν προετοιμαστεί (πιάνο, ξυλόφωνο, ταμπουρίνο κλπ), ή ακόμα και την ανθρώπινη φωνή, πράγμα που χρησιμεύει στο θεραπευτή σαν μέσο εκκίνησης της μεθόδου θεραπείας του.

Οι εφαρμογές της μουσικοθεραπείας σήμερα εντοπίζονται στην ψυχιατρική, όπου η μουσική περισσότερο από όλους τους άλλους τρόπους, είναι σε θέση να τραβήξει τον ασθενή από την αποπροσωποποίησή του γιατί η επαφή μέσω του λόγου είναι μπλοκαρισμένη, όπως π.χ. σε αυτιστικούς αποκλεισμούς.
Εφαρμογές έχουμε επίσης στον τομέα της ψυχοσωματικής : όπως για παράδειγμα σε νευρικές ασθένειες του στομάχου, νευρώσεις ομιλίας, νευροφυτική δυστονία, άσθμα, διαταραχές καρδιακού ρυθμού, πονοκεφάλους, ημικρανίες, διαταραχές ύπνου, γαστρίτιδα και πολλά άλλα.

Παρά τις πολλές επιτυχίες που έχει κατορθώσει η μουσικοθεραπεία, το έργο της αντιμετωπίζεται ειρωνικά από πολλούς γιατρούς ή παραβλέπεται εν μέρει λόγω μιας κατανοήσιμης άγνοιας. Δεν έχει ληφθεί υπόψη κάτι που ο Novalis έλεγε το 1800 : «Κάθε ασθένεια είναι ένα μουσικό πρόβλημα. Ο γιατρός οφείλει να βρει ποιες «δίνες» πρέπει να περιστρέψει ώστε να επανέλθει η αρμονική ενορχήστρωση του οργάνου Άνθρωπος. Η δόνηση είναι νόμος, η μουσική είναι δόνηση. Η δόνηση είναι κίνηση και η κίνηση είναι το καθοριστικό στοιχείο της ζωής στον κόσμο μας.»

Κλείνοντας αυτή τη σύντομη έρευνα στο χώρο της μουσικοθεραπείας διαπιστώνουμε ότι η μουσική είναι πιο πολύ από τέχνη και πιο πολύ από τέχνη για την τέχνη. Η μουσική είναι έκφραση μιας θείας αρμονίας και πρέπει να τη μεταχειριζόμαστε με τον ανάλογο σεβασμό. Η μουσική δεν πρέπει να υποβαθμίζεται σε μουσική υπόκρουσης που επιτείνει την πνευματική μας παθητικότητα και μας κάνει προσιτούς στον απέξω, ασυνείδητο χειρισμό μας.
Η μουσική είναι ένα διάμεσο προς άλλους καθαρότερους κόσμους, είναι όχημα, είναι εργαλείο. Η μουσική είναι ένα άριστο μέσο για την πρόσδεση της ανθρώπινης ψυχής προς το θείο που βρίσκεται μέσα μας. Ακριβώς έτσι την είχαν κατανοήσει οι αρχαίοι λαοί και ακριβώς αυτή η ολοκλήρωση λείπει στο δικό μας δυτικό πολιτισμό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ο Μυστικισμός του ήχου, Ιναγιατ Χαν, Αθήνα 1992, εκδ. Πύρινος Κόσμος
2. Μουσική και ιατρική, Walter Gutdeutsch. εκδ. Νέα Ακρόπολη
3. Η εσωτερική διάσταση της μουσικής, Φαμπρ ντ' Ολιβέ, Αθήνα 1991, εκδ. Πύρινος Κόσμος