Περπατώντας στους δρόμους μιας σύγχρονης δυτικής πόλης, εκεί κάπου στις μέρες των Χριστουγέννων, ανάμεσα σε γιορτινές βιτρίνες, σε χρωματιστά λαμπιόνια πάνω στα στολισμένα δέντρα, σε χαρούμενες μουσικές μελωδίες, ανάμεσα σε ανθρώπους φορτωμένους με τσάντες γεμάτες ψώνια, ανθρώπους που, όλως παραδόξως, χαμογελούν πιο εύκολα απ’ ό,τι συνήθως, μπορεί κάποιος ν’ αναρωτηθεί ποιο είναι το νόημα αυτής της μεταμόρφωσης. 

Οι πιο κυνικοί θα κουνήσουν το κεφάλι και θα μιλήσουν για εμπορική εκμετάλλευση, για την αγγαρεία της οικογενειακής συγκέντρωσης, για την λαιμαργία μπροστά στις λιχουδιές, για την αύξηση των εξόδων τους, λόγω των (υποχρεωτικών κοινωνικά) δώρων που θα αγοράσουν, και άλλα τέτοια «ευχάριστα»! Οι πιο ενθουσιώδεις με τις γιορτές, κυρίως τα μικρά παιδιά, θα μιλήσουν για την ομορφιά που φέρνει αυτή η διακόσμηση, για τη χαρά να παίρνουν και κυρίως να δίνουν δώρα, για την ευκαιρία να βρεθούν με αγαπημένα πρόσωπα, για την ξεκούραση που θα τους προσφέρει αυτή η αλλαγή του σκηνικού, και το μόνο τους παράπονο θα είναι ότι οι γιορτές κρατάνε λίγο!

Πού βρίσκεται όμως η αλήθεια; 

Αν ανατρέξουμε στην ιστορία ολόκληρης της ανθρωπότητας, θα δούμε (με έκπληξη μερικοί), ότι σε ΟΛΕΣ τις ανθρώπινες κοινωνίες, από τις πιο πρωτόγονες ως τις πιο εξελιγμένες, από τις αρχαιότερες ως και τις σύγχρονες, δεν λείπουν ποτέ οι ΓΙΟΡΤΕΣ. Τις βρίσκουμε στις πιο πρωτόγονες κοινωνίες, με τη μορφή φυσικών τελετών, με το άναμμα μιας φωτιάς, χορούς, θυσίες ζώων, κλπ. Τις βρίσκουμε σε Ανατολή και σε Δύση, σε πολιτισμούς που έγραψαν ιστορία, με τη μια ή την άλλη μορφή, στην Αίγυπτο, στην Αρχαία Ελλάδα, στην Μεσοποταμία, στην Ινδία, στην Κίνα, στην Ιαπωνία, στους Αμερικάνικους πολιτισμούς, τις βρίσκουμε παντού. Τις βρίσκουμε να φτάνουν μέχρι τις μέρες μας, άλλοτε ακολουθώντας τους παραδοσιακούς δρόμους, κι άλλοτε εκφυλισμένες και εκμεταλλευμένες από κερδοσκόπους. Τις βρίσκουμε να επαναλαμβάνονται κάποιες απ’ αυτές, στις ίδιες χρονικές στιγμές, ξανά και ξανά, χωρίς να χάνουν τη μαγεία τους για τα μάτια εκείνου που ξέρει να βλέπει. 

Είναι πολλοί οι ερευνητές που προβληματίστηκαν και έψαξαν τις ρίζες αυτής της τόσο ανθρώπινης ανάγκης. Φαίνεται να πηγάζει μέσα από τη σκοτεινή μήτρα του Χρόνου, του Αιώνιου Χρόνου, που με το Μυστηριακό αγκάλιασμά του με το Αιώνιο Χώρο, γεννά το εκδηλωμένο Σύμπαν. Στις αέναες σπείρες του χορού του Χρόνου, οι Γιορτές μοιάζουν με φωτεινά σημάδια, που ορίζουν την πορεία της σπείρας. Καταστρέφουν την γραμμικότητα, το άσκοπο ταξίδι στο πουθενά, γίνονται σκαλοπάτια για να πατήσει πάνω τους ο άνθρωπος, να καταφέρει να υψωθεί προς τα αστέρια. 

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Τα σύγχρονα λεξικά ορίζουν το Χρόνο σαν ένα αποτέλεσμα μέτρησης, μια διάρκεια ενός γεγονότος ή φαινομένου, μια διαδοχική αλλαγή φαινομένων ή καταστάσεων, ανάλογα με τη διάρκεια ύπαρξης τους, παρόλο που γνωρίζουμε πλέον την Σχετικότητα του Χρόνου, όπως διατυπώθηκε από τον Einstein. Η ορθολογιστική αντίληψη του γραμμικού Χρόνου καταρρίπτεται από την σύγχρονη Φυσική, που λέει πως οι φυσικοί νόμοι είναι συμμετρικοί και αντιστρεπτοί ως προς το χρόνο, αναβιώνοντας την Πλατωνική αντίληψη του στατικού αιώνιου Χρόνου, με την ατελείωτη επανάληψη των ζωών κατά την εποχή του Κρόνου, όπως την ονομάζει, μέχρι να φτάσουμε στην παρούσα ανθρώπινη κατάσταση, την εποχή του Δία, που ταυτίζεται να το ξύπνημα του ανθρώπινου νου και της δυνατότητάς του να αντιλαμβάνεται την τριπλή όψη του χρόνου. Ο S. Hawking πιστεύει πως το θερμοδυναμικό βέλος του χρόνου είναι συνυφασμένο με το ψυχολογικό. Ο χρόνος μοιάζει να είναι μια πλάνη, μια αυταπάτη, που σαν Κρόνος καταπίνει τα θνητά παιδιά του Σύμπαντος, μέχρι εκείνα να αντιληφθούν την Αιώνια φύση τους και να τον υπερβούν. Αναπνέει ρυθμικά, εισπνέει και εκπνέει, εκδηλώνοντας τα όντα και οδηγώντας τα στη φυσική τους φθορά, ξανά και ξανά, γεννώντας ζώα, φυτά, πλανήτες, ανθρώπους, πολιτισμούς, σύμπαντα. Τελικά, ίσως ο Χρόνος δεν είναι παρά ο Χώρος της ανθρώπινης συνείδησης.

Ο «ΜΥΘΙΚΟΣ» ΧΡΟΝΟΣ

Πριν την εκδήλωση του Χρόνου, σαν μια διάσταση του Σύμπαντος, τα όντα «κυοφορούνται» στη μήτρα του Χώρου, πλήρη μα ανεκδήλωτα, εν δυνάμει πλάσματα, τέλεια από τη φύση τους, που όμως πρέπει να την αναζητήσουν και να την πραγματώσουν μέσα στους κύκλους του εκδηλωμένου Χρόνου. Ο Χρόνος ο πριν τον Χρόνο ονομάζεται Μυθικός Χρόνος. Δεν πρόκειται απλά για παρελθόν, αλλά για μια εποχή παρούσα και μελλοντική, τόσο σαν κατάσταση, όσο και σαν περίοδος. Είναι η αρχή, είναι η πορεία, είναι ο τελικός σκοπός. 

ΙΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Άλλες στιγμές όμως, στιγμές που η ροή του χρόνου μοιάζει να σταματάει, μπορούμε να γίνουμε μέτοχοι της Αιωνιότητας. Αυτές οι στιγμές είναι πύλες γι’ αυτό που ονομάζεται «Ιερός Χρόνος», αντίθετα με τον καθημερινό, γραμμικό, σκεπασμένο με τα πέπλα της πλάνης «Βέβηλο Χρόνο». Τα όντα βαδίζουν σ’ αυτόν το βέβηλο χρόνο, που στην πραγματικότητα είναι ακίνητος και δημιούργημα της δικής μας αντίληψης, του εσωτερικού μας όντος, που είναι το μόνο που κινείται. 

Η στενή πύλη απ’ όπου ο άνθρωπος μπορεί να περάσει στο Μυθικό Χρόνο, στον Παράδεισο, είναι μια στιγμή «μεντεσές», μια στιγμή που σπάει το χωροχρόνο, μια στιγμή που «συναντιόνται η νύχτα με τη μέρα», που ενώνονται τα αντίθετα, μια στιγμή βίωσης του Παράδοξου. Αυτή η στιγμή της Ιεροποίησης του βέβηλου χρόνου, στις ανθρώπινες κοινωνίες ταυτίζεται με τις Παραδοσιακές Γιορτές. Αυτές δεν είναι παρά Τελετές, που επαναλαμβάνουν ένα τμήμα του αρχικού χρόνου, του Αρχέτυπου, αυτού που χρησιμεύει ως μοντέλο για κάθε χρόνο, ενώ παράλληλα κλείνουν έναν πρόσκαιρο κύκλο και ανοίγουν έναν νέο, επιτρέποντας την περιοδική Αναγέννηση. Έχουμε έτσι ένα τρίπτυχο, που αποτελείται από τον Μυθικό Χρόνο των αρχών, τον Ιερό Χρόνο που οδηγεί προς αυτές τις αρχές, με κεντρομόλο ροπή και τον Βέβηλο χρόνο, που διασπά την ενότητα σαν φυγόκεντρη δύναμη και οδηγεί προς την περιφέρεια της εκδήλωσης. 

Η ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΡΥΘΜΟΣ

Τα σημεία καμπής, τα σημεία όπου Ιεροποιείται ο Χρόνος, επαναλαμβάνονται περιοδικά, σε στιγμές με μια φυσική σημασία, στιγμές που ενώνουν αντίθετες καταστάσεις ή που ορίζουν την περιοδική μεταβολή μιας κατάστασης ή ενός φαινομένου. Η φύση ακολουθεί έναν αρχέγονο Ρυθμό, ακολουθώντας έναν από τους συμπαντικούς νόμους, όπως αυτοί περιγράφονται στο Κυμβάλειο: «Το Παν ρέει μέσα και έξω. Κάθε πράγμα έχει τη διάρκεια του. Κάθε πράγμα εξελίσσεται και κατόπιν εκφυλίζεται. Η ταλάντωση του εκκρεμούς εκδηλώνεται σε όλα. Ο χρόνος της αιώρησής του προς τα δεξιά είναι ίσος με το χρόνο της αιώρησης του προς τα αριστερά. Ο ρυθμός είναι σταθερός».  Ο ρυθμός αυτός επιτρέπει στο χρόνο να προσδιοριστεί και να έχει διάφορες λειτουργίες. 

Υπάρχουν πολλοί τρόποι διαίρεσης του χρόνου, πολλοί ρυθμοί για την μέτρηση του έτους. Οι βασικοί ρυθμοί, που μπορούμε να διακρίνουμε και που ακολουθούν τους κοσμικούς ρυθμούς,  είναι τρεις: ο διμερής, ο τριμερής και ο τετραμερής ρυθμός.

Υπάρχουν φυσικά κι άλλοι ρυθμοί, λιγότερο συνηθισμένοι ίσως, όπως ο ρυθμός των 5 χρόνων ή των 12 χρόνων ή των 5 κύκλων από 12 χρόνια ο καθένας.