ΑΡΘΡΑ
Μια πλούσια αρθογραφία, σχετικά με τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, τον εσωτερισμο, την επιστήμη και άλλα ένδιαφέροντα θέματα.
Νεανικές Ανησυχίες

Ευρετήριο Άρθρου

Από νοητική άποψη, μπορούν να συμβούν πολλά πράγματα εντελώς διαφορετικά. Ή αφήνονται εντελώς, οπότε συναντάμε αυτούς τους νέους ανθρώπους που υπήρξαν λαμπρά μυαλά και που ξαφνικά μένουν στάσιμοι και αποτυχαίνουν στις σπουδές τους, ή τους συμβαίνει το αντίθετο. Να βρουν δηλαδή μια ιδεώδη φυγή στη μελέτη, οπότε προσπαθούν να δουν με νοητικούς όρους το πρόβλημα που ζουν, συναντώντας ένα θαυμάσιο δρόμο μέσα στον κόσμο των ιδεών και αποκτώντας την ικανότητα να εκφράζουν με ακρίβεια αυτό που συμβαίνει μέσα τους. Σ’ αυτήν τη δεύτερη περίπτωση ξυπνάει μια μεγάλη έφεση προς το διαλέγεσθαι, χωρίς να τους ενδιαφέρει αν οι ιδέες που υπερασπίζονται είναι ή όχι αληθινές. Θέλουν να συζητούν, να στηρίζουν τις θέσεις τους, να δείχνουν δύναμη και ικανότητα. Αυτό τους κάνει πραγματικά ευτυχείς. Μια άλλη τυπική αντίδραση του νέου είναι ένα είδος εγωισμού που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «ναρκισσισμό». 

Επικεντρώνεται στον εαυτό του, θέλει να βρίσκει όλες τις απαντήσεις μόνος του, επιζητά την πρωτοτυπία, καθώς πιστεύει ότι για να είναι ο εαυτός του χρειάζεται να είναι διαφορετικός απ’ τους άλλους, ακόμη και λίγο εκκεντρικός. Νιώθει πως πρέπει να προσελκύει την προσοχή των άλλων κι αυτό πολλές φορές εκδηλώνεται σε πράγματα τόσο απλά όσο η μόδα. Όμως είναι μια πολύ ιδιαίτερη εκκεντρικότητα, γιατί αποσκοπεί στο να ενοχλήσει λίγο τους μεγαλύτερους. Επιπλέον ζητάει την έγκριση των άλλων νέων που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση, γι’ αυτό και σχηματίζονται ομάδες, που θα μπορούσαμε να τις παραλληλίσουμε με την έννοια των φυλών. Ένα θετικό στοιχείο αυτής της εποχής της νεότητας, αν και οδυνηρό και με κάποια δόση υστεροβουλίας, είναι το ξύπνημα της φιλίας. Ίσως ποτέ άλλοτε όσο σ’ αυτή την εποχή δεν ξέρει κανείς τι είναι στ’ αλήθεια η φιλία. Οι φιλίες της νεότητας είναι οι ένδοξες φιλίες, οι μοναδικές όπου όλα είναι θαυμάσια, όπου υπάρχει μια ιδεώδης, φανταστική εμπιστοσύνη και όπου ο φίλος είναι τα πάντα. Είναι φυγή, απελευθέρωση από τα εσωτερικά προβλήματα κι επίσης -σ’ ένα επίπεδο που δεν έχει την έννοια του νοσηρού - σχεδόν μια δοκιμή γι’ αυτό που θα είναι αργότερα ο έρωτας. Ο φίλος είναι το ηθικό στήριγμα.

Και πέρα απ’ αυτές τις ατομικές εμπειρίες της φιλίας, ο νέος μερικές φορές βρίσκει έναν τρόπο φυγής μέσα απ’ τις ομάδες όπου εντάσσεται, γιατί θέλει να νιώθει δυνατός, γιατί είναι πολύ δύσκολο να πορεύεται μόνος. Τα ενδιαφέροντα των νέων, σύμφωνα με την ψυχολογία, είναι πολλά και διαφοροποιημένα. Συνηθίζουν να ενδιαφέρονται για όλα, όχι όμως με διάρκεια. Σήμερα αρχίζουν κάτι κι αύριο το αφήνουν. Αυτό συμβαίνει με πολλά πράγματα που δεν τελειώνουν ποτέ. Το σημαντικό γι’ αυτούς είναι να βρίσκονται σε κίνηση, όμως στην πραγματικότητα τίποτα δεν έχει ενδιαφέρον. Υπάρχει μια καθολική απάθεια, γιατί θα πρέπει να ανταποκριθούν στην πληθώρα των ερεθισμάτων από την πλευρά της οικογένειας ή εκείνου που τους περιτριγυρίζει, που τους εκτοξεύει συνεχώς συμβουλές και συστάσεις για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουν. Είναι μια αμυντική κίνηση.

Γενικά το πρόβλημα είναι ότι είναι απλά νέος και έχει ανησυχίες. Είναι δύσκολο να το καταλάβει κανείς, είναι όμως η πραγματικότητα. Τώρα πάμε στην άλλη όψη. Ο κόσμος μας, ο γεμάτος άγχος εικοστός πρώτος αιώνας, έρχεται να προστεθεί στην ανησυχία των νέων ανθρώπων. Θα επισημάνουμε κάποιες όψεις που επιφέρουν τεράστια επιβάρυνση στην κατάστασή τους. Ως φιλόσοφοι θα πρέπει ίσως να ξεκινήσουμε απ’ αυτό που θεωρούμε ως το πιο τρομερό, το χειρότερο απ’ όλα, που είναι ο κακός προσανατολισμός της εκπαίδευσης. Μιας εκπαίδευσης που δεν απευθύνεται ουσιαστικά στους νέους, που είναι εντελώς στερεότυπη και λαμβάνει υπόψη μόνο τις ίδιες τις σπουδές και όχι το ανθρώπινο ον που πρόκειται να τις πραγματοποιήσει. Το αποτέλεσμα είναι ότι: ή  οι μεγαλύτεροι ρίχνουν τους νέους, χωρίς καμία προετοιμασία σ’ έναν κόσμο σκληρό και ανταγωνιστικό - οπότε οι ίδιοι νιώθουν αδύναμοι να τα καταφέρουν μόνοι τους σ’ αυτές τις συνθήκες - ή αντίθετα υπερπροστατεύονται από τους μεγάλους και παγιδεύονται, χωρίς να έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους σ’ αυτό τον κόσμο όπου, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να εισχωρήσουν. Είτε από υπερβολή είτε από έλλειψη ο νέος καταλήγει να έχει μια ανεπαρκή εκπαίδευση και δε μπορεί να εκδηλωθεί στον κόσμο.

people talkingΣε γενικές γραμμές, οι ενήλικοι μπορούν να διαπράξουν το τυπικό λάθος να μέμφονται το νέο που δεν είναι πια παιδί ούτε όμως και ώριμος κι αυτό ισοδυναμεί με το να του λένε ότι δεν είναι τίποτα. Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για περιθωριοποιημένους, όμως, χωρίς να το θέλουμε, εμείς οι ίδιοι τους κάνουμε να αισθάνονται έτσι, γιατί δεν ξέρουν πια τι είναι. Κι από την ψυχολογική περιθωριοποίηση ως την εγκληματικότητα μερικές φορές μεσολαβεί μόνο ένα βήμα. Είναι σαν να σπάει ένα φράγμα που μπορεί να είναι μεγάλο. Στην αρχή αμφισβητείται η ηθική εξουσία των γονέων, όμως καταλήγει να αμφισβητείται οποιαδήποτε άλλη μορφή εξουσίας, με αποτέλεσμα να καταντάει πρακτικά αδύνατη η κοινωνική ζωή κι ο νέος δεν αναγνωρίζει και δεν σέβεται τίποτα. Και σαν να μη φτάνουν αυτά, γίνεται στυγνή εκμετάλλευση αυτής της κατάστασης της νεολαίας, χρησιμοποιώντας τον εύκολο ενθουσιασμό που υπάρχει στο νέο, την ευκολία στο να μισήσει και να αγαπήσει, να ριχτεί στις μεγάλες περιπέτειες. Παίρνει τα ηνία μια εντελώς ανέντιμη προπαγάνδα, η οποία τώρα εμφανίζεται σαν μόδα που ξεκινάει από το ντύσιμο μέχρι τους αναρχικούς τρόπους ζωής, από τα ναρκωτικά μέχρι τον αθεϊσμό, από την τακτική της προσωπικής ανευθυνότητας μέχρι την απόρριψη οποιασδήποτε κατεστημένης τάξης.  Μια υγιής νεολαία δε μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης. 

Γι’ αυτό και της υπόσχονται αυτούς τους χίλιους ανέφικτους παραδείσους που ποτέ δεν έρχονται, κι αν έρθουν εξακολουθούν να τους δημιουργούν άγχος. Οπότε συντηρείται το κατάλληλο έδαφος για να σπέρνεται αυτή η αγχωτική προπαγάνδα και μ’ αυτόν τον τρόπο να δημιουργούνται νέοι που δεν ξέρουν τι να κάνουν στη ζωή τους.  Και σαν να μην έφταναν αυτά, εμφανίζονται οι φυσικές απαντήσεις που δεν θα πρέπει να μας παραξενεύουν καθόλου. Σήμερα είναι της μόδας η άρνηση, όμως αυτό είναι λογικό, καθώς η άρνηση δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια κραυγή αγωνίας, ένας τρόπος να πει κανείς “τι μπορώ να κάνω;” Όταν ο νέος ψάχνει για δουλειά, του ζητούν εμπειρία. Ο νέος θέλει να είναι καλύτερος, θέλει να διακριθεί, θέλει να κάνει οικογένεια. Όμως τελικά, ο μόνος δρόμος είναι να τον βοηθήσουν να βρει μια θέση οι γονείς του. Αν όχι, τότε θα πρέπει να περιμένει πολύ, χωρίς να ξέρει τι πρόκειται να κάνει και πότε. Αν σπουδάσει κάτι, τις περισσότερες φορές δεν έχει τη δυνατότητα να εξασκήσει αυτό που σπούδασε και τελικά θα υποχρεωθεί να κάνει οτιδήποτε άλλο για να βγάλει το ψωμί του. Σ’ αυτήν την ανησυχία έρχεται να προστεθεί και μια άλλη. Φεύγουν τα νιάτα κι αυτός αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι δεν έχει κάνει απολύτως τίποτα. Είναι λογικό να κρατάει μια στάση άρνησης σ’ αυτές τις συνθήκες. Και βέβαια είναι λογικό να καταφύγει στη διαμαρτυρία, που θα είναι τόσο παθητική και στείρα, όσο επιθετική και βίαιη. Και υπάρχουν και οι στατιστικές που μιλούν για τη “λύση” της άκαρπης αναζήτησης, που είναι ο βίαιος τερματισμός της ίδιας της ζωής.

Παλαιότερα, όταν γίνονταν έρευνες στη νεολαία για τα ζητήματα που την ενδιέφεραν περισσότερο, στην πρώτη θέση ήταν οι αισθητικές αξίες, οι ηθικές αξίες, οι μεταφυσικές ανάγκες και οι θρησκευτικές ανησυχίες. Τώρα οι έρευνες δείχνουν στην πρώτη θέση την προσωπική ευημερία, το χρήμα, τον έρωτα και μετά κάποια πιο αφηρημένα ζητήματα. Όμως αυτό που προέχει είναι η σιγουριά, η ηρεμία, η καλοπέραση.

Αισθάνονται  πράγματι έτσι οι νέοι ή μήπως ωθούνται από εξωτερικούς παράγοντες να αισθάνονται και να σκέφτονται μ’ αυτό τον τρόπο; Θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν έχουν πεθάνει στ’ αλήθεια τα μεγάλα όνειρα της νεότητας. Πιστεύουμε πως όχι! Όμως στοιχίζει πολύ να τα συναντήσουμε, όπως στοιχίζει πολύ να καταφέρουμε κάποιο νέο να ομολογήσει ποια είναι τα μεγάλα του όνειρα, καθώς οι επαγγελματίες ερευνητές διαβεβαιώνουν ότι οι νέοι δεν συνηθίζουν να λένε την αλήθεια.