Απόψεις επιστημόνων:
Οι ηθολόγοι έχουν προσπαθήσει στις διάφορες έρευνές τους να αποδείξουν ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων καθορίζεται, σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό από τα ένστικτα, όπως ακριβώς συμβαίνει με τα ζώα.
Παρόλο που οι παρατηρήσεις τους δεν είναι απορριπτέες, είναι ωστόσο ελλιπείς. Δεν επαρκούν για να εξηγήσουν ορισμένες σημαντικές ανθρώπινες συμπεριφορές, εφόσον δε δέχονται τη σχέση του ανθρώπου, με το περιβάλλον του, που όχι μόνο επηρεάζει την κατεύθυνση της συμπεριφοράς του ανθρώπου, αλλά οργανώνει και την ίδια τη δομή του.
Κάθε κίνητρο πηγάζει τόσο από το άτομο, που τείνει προς ένα αποτέλεσμα, όσο και από το αντικείμενο που προκαλεί την κινητήρια ελκτική δύναμη.

Ο άγγλος φιλόσοφος Thomas Hobbes χαρακτήρισε τον άνθρωπο σαν «homini lupus", δηλαδή ότι είναι από τη φύση του ένα σκληρό και κακό ζώο χωρίς συμπόνια για τον συνάνθρωπό του.
Αντίθετα ο γάλλος φιλόσοφος Rousseau θεώρησε ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του αγνός και καλός.
Ο Δαρβίνος μίλησε για την αρχή της φυσικής υπεροχής. (Πάνω σ' αυτή βασίστηκε ο Φρόιντ για τη δική του θεωρία των ενστίκτων). Θεώρησε ότι οι αλλαγές του περιβάλλοντος προκαλούν στο ζώο την ανάγκη καινούριων τρόπων προσαρμογής σε αυτό ώστε να επιβιώσει. Έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ικανότεροι κυριαρχούν. Ο άνθρωπος τυχαίνει να εξελιχθεί στο ανώτατο όριο της ζωικής κυριαρχίας, χρησιμοποιεί όμως τις ίδιες μορφές προσαρμογής στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, όπως και τα ζώα.

Φρόιντ και ένστικτα:
Ο Φρόιντ, επηρεασμένος από το έργο του Δαρβίνου, θεώρησε ότι ο άνθρωπος, όπως και τα ζώα, δρα με βάση τα ένστικτα. Στον άνθρωπο τα ένστικτα περιέχονται στο «id» (εκείνο), το μέρος δηλαδή της προσωπικότητας που αφορά στις ασυνείδητες λειτουργίες του. Έτσι λοιπόν η κινητήρια δύναμη στον άνθρωπο είναι οι ορμές, που τον ωθούν να ικανοποιήσει τις βιολογικές ανάγκες του.
Αρχικά μίλησε για ένστικτα του «εγώ», που σχετίζονται με τις τάσεις προς αυτοσυντήρηση, και για «γενετήσια» ένστικτα, που σχετίζονται με τις τάσεις για τη διαιώνιση του είδους. Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι υπάρχει το ένστικτο της «ζωής», και αυτό περιλαμβάνει τόσο τις παλιότερες έννοιες του εγώ και του γενετήσιου ενστίκτου, όσο και το ένστικτο του «θανάτου», δηλαδή την επιδίωξη του οργανισμού να πεθάνει ή να επιστρέψει στην ανόργανη κατάσταση.
Η ενέργεια του ενστίκτου της ζωής ονομάστηκε λίμπιντο. Δε δόθηκε όνομα στην ενέργεια του ενστίκτου του θανάτου. (Αυτό παραμένει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και λιγότερο αποδεκτά σημεία της θεωρίας, καθώς οι περισσότεροι αναλυτές αναφέρονται στα επιθετικά ένστικτα.)

Ο Φρόιντ μίλησε και για την έννοια της «ψυχικής ενέργειας». Τα ένστικτα, ορμώμενα από την ψυχική ενέργεια, που αποτελεί μια μόνιμη πηγή δύναμης, είναι αναγκαίο να εκτονωθούν. Τη διαδικασία της εκτόνωσης ονόμασε «κάθαρση»
Μια αρχή της ψυχαναλυτικής θεραπείας είναι ότι η κάθαρση φέρνει μόνο προσωρινή ανακούφιση. Επομένως ένας στόχος της θεραπείας είναι να βοηθήσει το άτομο να βρει πιο ρεαλιστικούς στόχους για να εκφράσει τα ένστικτά του.
Σε αντίθεση με τα κατώτερα ζωικά είδη, για τους ανθρώπους, τα αντικείμενα που είναι σε θέση να ικανοποιήσουν ένα ένστικτο είναι πολλά και ποικίλα. Εδώ οφείλεται η μοναδικότητα της προσωπικότητας.
Εκτός αυτού, στους ανθρώπους τα ένστικτα είναι δυνατό να αναχαιτίζονται ή να τροποποιούνται πριν απελευθερωθούν.

Γιουγκ και ένστικτα:

Ο Γιουγκ θεωρεί κι αυτός ότι τα ένστικτα αποτελούν μέρος του ασυνείδητου του ανθρώπου και είναι θεμέλιο της ανθρώπινης φύσης. Εκφράζονται μέσα από συμβολικές μορφές, αρχέτυπα, και με ονειρικές εικόνες. Αυτά τα φαινόμενα των ενστίκτων, που δεν τα παραδεχόμαστε πάντα ως τέτοια επειδή εκδηλώνονται με συμβολική μορφή, παίζουν ζωτικό ρόλο σ' αυτό που ονομάζεται «αντισταθμιστική λειτουργία των ονείρων».
Για να προφυλάξουμε τη διανοητική σταθερότητα και κυρίως τη φυσιολογική υγεία, πρέπει η συνείδηση και το ασυνείδητο να είναι ενωμένα για να εξελίσσονται παράλληλα. Αν αποκοπούν το ένα από το άλλο, ή «διχαστούν», το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται ψυχολογικές διαταραχές.

Απ' αυτή την άποψη, τα σύμβολα των ονείρων αποτελούν τους απαραίτητους αγγελιοφόρους που μεταβιβάζουν τις πληροφορίες του ενστικτώδους τμήματος στο λογικό τμήμα του ανθρώπινου πνεύματος. Η ερμηνεία τους πλουτίζει τη συνείδηση ώστε να μαθαίνει να καταλαβαίνει και πάλι τη λησμονημένη γλώσσα των ενστίκτων.
Τα θεμελιώδη ένστικτα του ανθρώπου δεν έχουν εξαφανιστεί, απλά έχουν χάσει την επαφή με τη συνείδησή μας. Εξαναγκάζονται να βεβαιώνουν την ύπαρξή τους με πλάγιο τρόπο: με συμπτώματα βιολογικά (νεύρωση) ή μέσα από διάφορα συμπτώματα, ανεξήγητες διαθέσεις, απροσδόκητες παραλείψεις, παραδρομές.
Η «φωτισμένη» συνείδηση του πολιτισμένου ανθρώπου έχει χάσει τα μέσα ν' αφομοιώνει τις συμπληρωματικές συνεισφορές των ενστίκτων και του ασυνείδητου. Γιατί αυτά τα αφομοιωτικά μέσα, ήταν τα μυστηριακά σύμβολα που, σε πιο μακρινές εποχές, ομόφωνα θεωρούσε ιερά.
Το θέμα «ζώο» για παράδειγμα, υπεραφθονεί στις θρησκείες και τις τέχνες όλων των εποχών . Αυτό από μια άποψη, δείχνει ως ποιο σημείο έχει μεγάλη σημασία για τον άνθρωπο να εντάξει στη ζωή του το ψυχικό περιεχόμενο αυτού του συμβόλου, δηλαδή την έννοια ένστικτο. Το ζώο δεν είναι ούτε καλό, ούτε κακό. Είναι κάτι φυσικό.
Ο ίδιος ο Χριστός απεικονίζεται σαν αμνός, ιχθύς, φίδι υψωμένο στο σταυρό, λιοντάρι και πιο σπάνια μονόκερως. Αυτά φανερώνουν ότι κι ο ίδιος ο Υιός του Θεού έχει ανάγκη τόσο από τη ζωική, όσο κι από την πνευματική του φύση. Ό,τι είναι υπ-άνθρωπο, καθώς κι ό,τι είναι υπερ-άνθρωπο, θεωρείται ότι αποτελεί μέρος του θείου.

Στον άνθρωπο όμως, το «ζώο» (η ένστικτη ψυχή του), μπορεί να γίνει επικίνδυνο, όταν δεν έχει αναγνωριστεί και ενσωματωθεί στη ζωή του. Ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα που μπορεί να εξουσιάζει τα ένστικτά του με τη βούληση. Μπορεί όμως και να τα αναστέλλει, να τα διαστρέφει, να τα τραυματίζει (κι ένα ζώο δεν είναι ποτέ τόσο επικίνδυνο όσο όταν είναι πληγωμένο).

Ένστικτα που έχουν ανασταλεί, μπορούν με τη σειρά τους να εξουσιάσουν τον άνθρωπο, ακόμα και να τον καταστρέψουν.
Πολύ συχνά, το όνειρο στο οποίο ο ονειρευτής καταδιώκεται από κάποιο ζώο, φανερώνει σχεδόν πάντα πως ένα ένστικτο διαχωρίστηκε από τη συνείδηση, και θα πρέπει (ή προσπαθεί) να ξαναγίνει δεκτό και να ενσωματωθεί στη ζωή.

Τα ένστικτα που έχουν ανασταλεί ή τραυματιστεί, αποτελούν τους κινδύνους που απειλούν τον πολιτισμένο άνθρωπο. Οι παρορμήσεις που αναπτύσσονται αχαλίνωτα είναι ο κίνδυνος που απειλεί τον πρωτόγονο.

Και στις δυο περιπτώσεις, η γνήσια φύση του «ζώου» έχει αλλοτριωθεί. Και στις δυο περιπτώσεις, η αποδοχή της ζωικής ψυχής είναι η απαραίτητη προϋπόθεση της ενοποίησης του ανθρώπου και της απρόσκοπτης ανάπτυξής του.

Ο πρωτόγονος άνθρωπος οφείλει να δαμάζει το ζώο μέσα του για να το κάνει χρήσιμο σύντροφο.
Ο πολιτισμένος άνθρωπος οφείλει να θεραπεύει το «ζώο» μέσα του για να το κάνει φίλο.

Βιβλιογραφία
1. Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του, Γιουγκ, Εκδ. Αρσενίδη
2. Ένστικτο και επιθετικότητα, Άγκνες Χέλερ
3. Ψυχολογία λυκείου, Παπανούτσος
4. Λεξικό κοινωνικών Επιστημών, UNESKO
5. Λεξικό της ψυχολογίας, Ν. Παπαδόπουλος
6. Λεξικό της φιλοσοφίας, Lalande, εκδ. Πάπυρος
7. Λεξικό βασικών εννοιών, Διαμαντόπουλος, εκδ. Πατάκης
8. Ο εν τη λέξει Λόγος, Άννα Τζιροπούλου Ευσταθίου, εκδ. Γεωργιάδης
9. Wikipedia