Μια βαθιά κοινωνική ταινία. Ένα Αριστούργημα του είδος της. Πολλοί κριτικοί την χαρακτηρίσανε ως ορόσημο όταν πρωτοβγήκε στις αίθουσες. Ήταν γενικώς μια ταινία που δημιούργησε οπαδούς και εχθρούς. Ενδιάμεσες καταστάσεις δεν υπήρξαν. Σε όσους άρεσε την λάτρεψαν, οι υπόλοιποι την μίσησαν. Κανείς όμως δεν μιλά για αυτήν με αδιαφορία.
Αν ο «Φράνκενσταιν» της Μ.Σέλλευ εξέφραζε την αρχή των προβληματισμών για την νέα εποχή που ανέτειλε, μια εποχή όπου ο άνθρωπος θα πρωτοχρησιμοποιούσε την τεχνολογία, έχουμε εδώ θα λέγαμε το β’ μέρος αυτού του προβληματισμού. Ο άνθρωπος μετατρέπεται σε Θεό (μέσω της τηλεόρασης) και φτάνει να ελέγχει την ζωή ενός άλλου ανθρώπου, να την σκηνοθετεί, να την περιορίζει, να αποφασίζει γι’αυτήν και όλα αυτά με την υποστήριξη του αδηφάγου κοινού.
Το χειρότερο είναι ότι ο Θεός-σκηνοθέτης αδυνατεί να συνειδητοποιήσει το κακό που προκαλεί και συνεχίζει να πιστεύει (κάτι που βλέπουμε στον μονόλογό του στο τέλος της ταινίας), πως όλα αυτά που έκανε ήταν για το καλό του πρωταγωνιστή. Δηλαδή ντύνει ιδεολογικά την τάση του για δόξα και χρήματα, και κρύβεται έτσι από τον ίδιο του τον εαυτό.
Η ιστορία είναι απλή και δυστυχώς πολύ οικία για την γενιά που μεγαλώνει με σαπουνόπερες και ριάλιτυ σόου. Ένα παιδί γεννιέται, η γέννησή του κινηματογραφείται και προβάλλεται στην τηλεόραση καθώς και κάθε στιγμή της ζωής του από κει και πέρα. Ο σκηνοθέτης του δημιουργεί καθώς μεγαλώνει, έναν ολόκληρο ψεύτικο κόσμο και τον αφήνει να πιστεύει ότι είναι ο πραγματικός. Όλα είναι ένα ψέμα. Η οικογένειά του, οι φίλοι του, τα σχολεία που τελείωσε, η πόλη στην οποία ζει και εργάζεται, όλα είναι σκηνικά και οι άνθρωποι είναι ηθοποιοί που αυτή είναι η δουλειά τους. Είναι ουσιαστικά εγκλωβισμένος μέσα σε έναν ψεύτικο κόσμο και δεν έχει συνείδηση της κατάστασής του. Ζει ευδιάθετος μέσα στην μετριότητά του, συναντά τα ίδια πράγματα την κάθε μέρα και αυτό του παρέχει μια ασφάλεια και σιγουριά, ώστε να μην αναζητήσει κάτι πιο ουσιαστικό.
Όσοι έχουν διαβάσει Πλάτωνα αρχίζουν να υποψιάζονται που θέλει να καταλήξει ο σκηνοθέτης της ταινίας. Ο Πλάτωνας στον πολύ γνωστό «Μύθο της Σπηλιάς», παρουσιάζει την άποψη, ότι ο κόσμος που ζούμε και αντιλαμβανόμαστε είναι σαν μια μεγάλη σπηλιά όπου οι άνθρωποι ζουν αλυσοδεμένοι. Βλέπουν μπροστά τους τις σκιές τους που πέφτουν πάνω σε ένα τοίχο σαν να είναι οθόνη. Αυτές οι σκιές δημιουργούνται από το φως που μπαίνει από την είσοδο της σπηλιάς. Η ενασχόληση με αυτές τις σκιές είναι για τους αλυσοδεμένους η αντίληψη για την πραγματικότητα. Επίσης, συνεχίζει ο Πλάτωνας ζουν εκεί κάτω και οι άρχοντες της σπηλιάς -βλέπε σκηνοθέτης της ζωής του Τρούμαν - που εμπλουτίζουν αυτές τις σκιές, περνώντας πολλές φορές μπροστά από το φως, για να έχουν οι αλυσοδεμένοι ακόμη περισσότερους λόγους για να ασχοληθούν με αυτές, έτσι ώστε να μην καταφέρουν ποτέ να δουν τις αλυσίδες τους και πόσο μάλιστα να τις σπάσουν για να βγουν από την σπηλιά.
Όμοια και στην ταινία, ο Τρούμαν ζει μια ονειρική πραγματικότητα, όπου όλα είναι στην θέση τους, τακτοποιημένα, δεν υπάρχουν φοβίες, άγχη, όλα όμως....μακριά από την αλήθεια.
Κάποια στιγμή αρχίζει να υποψιάζεται (και εδώ ο έρωτας πάλι παίζει σημαντικό ρόλο, όπως και στους περισσότερους μύθους γίνεται η αφορμή αναζήτησης) και σιγά σιγά γεννιέται μέσα του η αμφιβολία και το «γιατί».
Το να σπάσει κανείς τις αλυσίδες του για να βγει προς τα έξω, προς το φως, προς τον πραγματικό κόσμο προϋποθέτει σίγουρα αρκετή Βούληση. Το να αφήσει κανείς την ασφάλεια του σπιτιού του και των οικείων του είναι πάρα πολύ δύσκολο κατόρθωμα. Έτσι ο άνθρωπος ανδρώνεται, ξεπερνά τους φόβους του, διότι η τάση προς την Ελευθερία, δηλαδή την γνώση, είναι ένα πάθος το οποίο τον μεταλλάσσει σε Ήρωα. Άλλωστε αυτό δεν είναι το χαρακτηριστικό του Ήρωα; Το να διαθέτει Ανδρεία, Υπομονή και Επιμονή, να προσπαθεί να ξεπερνάει δυσκολίες, να είναι αληθινός, μακριά από κάθε υποκρισία, και μέσα στην δράση του να βοηθά τους άλλους, όντας και μόνο ένα παράδειγμα γι’ αυτούς;
Είναι λοιπόν πολύ δύσκολο να βγει κανείς από την σπηλιά, μια πραγματική δοκιμασία. Έτσι και για τον Τρούμαν. Είναι πολύ δύσκολο να βγει από τα ψεύτικα σκηνικά που του έχει επιβάλλει ο σκηνοθέτης. Εμείς που βλέπουμε απ’έξω, γελάμε με το πόσο αστείο φαίνεται που κοντεύει να πνιγεί σε μια θαλασσοταραχή δημιουργημένη από τον σκηνοθέτη για να μην καταφέρει να φτάσει στα δύο μέτρα που τελειώνει ο χάρτινος τείχος που τον χωρίζει από τον πραγματικό κόσμο.
Όμως ας αναρωτηθούμε εδώ, πόσες φορές δειλιάσαμε στην ζωή μας μπροστά σε κάτι ποταπό που μας φαινόταν αξεπέραστη δυσκολία; Ας αναρωτηθούμε ποιος σκηνοθετεί την δική μας ζωή και μας επιβάλλει τόσες ανάγκες (τόσες αλυσίδες θα έλεγε ο Πλάτωνας). Τι είναι αυτό που μας κάνει να τρέχουμε όλη μας τη ζωή και ποτέ να μην αναρωτηθούμε τι θέλει η ψυχή μας, ποιο το νόημα της ύπαρξής μας, η ουσία του ανθρώπου, ποια τα μυστικά του σύμπαντος; Και ενώ μας ακούγονται τόσο όμορφα όλα αυτά, και η ψυχή μας αναπηδά μπροστά σε αυτές τις ερωτήσεις σαν κάτι να θυμάται, έρχεται η καθημερινότητα (το δικό μας ριάλιτυ-σόου) να την απορροφήσει με σκέψεις του τύπου πού θα βρω την καλύτερη προσφορά για κινητό ή ποια μετοχή είναι η καλύτερη στο χρηματιστήριο. Έτσι βολεμένοι στην προστασία που μας παρέχει το ψεύτικο σκηνικό μας ίσως ποτέ δεν φτάσουμε στην μεγαλειώδη στιγμή της ζωής του Τρούμαν, η αναζήτηση εξόδου του ψεύτικου τείχους, το πρώτο βήμα προς την εσωτερική ελευθερία.
Αν ο «Φράνκενσταιν» της Μ.Σέλλευ εξέφραζε την αρχή των προβληματισμών για την νέα εποχή που ανέτειλε, μια εποχή όπου ο άνθρωπος θα πρωτοχρησιμοποιούσε την τεχνολογία, έχουμε εδώ θα λέγαμε το β’ μέρος αυτού του προβληματισμού. Ο άνθρωπος μετατρέπεται σε Θεό (μέσω της τηλεόρασης) και φτάνει να ελέγχει την ζωή ενός άλλου ανθρώπου, να την σκηνοθετεί, να την περιορίζει, να αποφασίζει γι’αυτήν και όλα αυτά με την υποστήριξη του αδηφάγου κοινού.
Το χειρότερο είναι ότι ο Θεός-σκηνοθέτης αδυνατεί να συνειδητοποιήσει το κακό που προκαλεί και συνεχίζει να πιστεύει (κάτι που βλέπουμε στον μονόλογό του στο τέλος της ταινίας), πως όλα αυτά που έκανε ήταν για το καλό του πρωταγωνιστή. Δηλαδή ντύνει ιδεολογικά την τάση του για δόξα και χρήματα, και κρύβεται έτσι από τον ίδιο του τον εαυτό.
Η ιστορία είναι απλή και δυστυχώς πολύ οικία για την γενιά που μεγαλώνει με σαπουνόπερες και ριάλιτυ σόου. Ένα παιδί γεννιέται, η γέννησή του κινηματογραφείται και προβάλλεται στην τηλεόραση καθώς και κάθε στιγμή της ζωής του από κει και πέρα. Ο σκηνοθέτης του δημιουργεί καθώς μεγαλώνει, έναν ολόκληρο ψεύτικο κόσμο και τον αφήνει να πιστεύει ότι είναι ο πραγματικός. Όλα είναι ένα ψέμα. Η οικογένειά του, οι φίλοι του, τα σχολεία που τελείωσε, η πόλη στην οποία ζει και εργάζεται, όλα είναι σκηνικά και οι άνθρωποι είναι ηθοποιοί που αυτή είναι η δουλειά τους. Είναι ουσιαστικά εγκλωβισμένος μέσα σε έναν ψεύτικο κόσμο και δεν έχει συνείδηση της κατάστασής του. Ζει ευδιάθετος μέσα στην μετριότητά του, συναντά τα ίδια πράγματα την κάθε μέρα και αυτό του παρέχει μια ασφάλεια και σιγουριά, ώστε να μην αναζητήσει κάτι πιο ουσιαστικό.
Όσοι έχουν διαβάσει Πλάτωνα αρχίζουν να υποψιάζονται που θέλει να καταλήξει ο σκηνοθέτης της ταινίας. Ο Πλάτωνας στον πολύ γνωστό «Μύθο της Σπηλιάς», παρουσιάζει την άποψη, ότι ο κόσμος που ζούμε και αντιλαμβανόμαστε είναι σαν μια μεγάλη σπηλιά όπου οι άνθρωποι ζουν αλυσοδεμένοι. Βλέπουν μπροστά τους τις σκιές τους που πέφτουν πάνω σε ένα τοίχο σαν να είναι οθόνη. Αυτές οι σκιές δημιουργούνται από το φως που μπαίνει από την είσοδο της σπηλιάς. Η ενασχόληση με αυτές τις σκιές είναι για τους αλυσοδεμένους η αντίληψη για την πραγματικότητα. Επίσης, συνεχίζει ο Πλάτωνας ζουν εκεί κάτω και οι άρχοντες της σπηλιάς -βλέπε σκηνοθέτης της ζωής του Τρούμαν - που εμπλουτίζουν αυτές τις σκιές, περνώντας πολλές φορές μπροστά από το φως, για να έχουν οι αλυσοδεμένοι ακόμη περισσότερους λόγους για να ασχοληθούν με αυτές, έτσι ώστε να μην καταφέρουν ποτέ να δουν τις αλυσίδες τους και πόσο μάλιστα να τις σπάσουν για να βγουν από την σπηλιά.
Όμοια και στην ταινία, ο Τρούμαν ζει μια ονειρική πραγματικότητα, όπου όλα είναι στην θέση τους, τακτοποιημένα, δεν υπάρχουν φοβίες, άγχη, όλα όμως....μακριά από την αλήθεια.
Κάποια στιγμή αρχίζει να υποψιάζεται (και εδώ ο έρωτας πάλι παίζει σημαντικό ρόλο, όπως και στους περισσότερους μύθους γίνεται η αφορμή αναζήτησης) και σιγά σιγά γεννιέται μέσα του η αμφιβολία και το «γιατί».
Το να σπάσει κανείς τις αλυσίδες του για να βγει προς τα έξω, προς το φως, προς τον πραγματικό κόσμο προϋποθέτει σίγουρα αρκετή Βούληση. Το να αφήσει κανείς την ασφάλεια του σπιτιού του και των οικείων του είναι πάρα πολύ δύσκολο κατόρθωμα. Έτσι ο άνθρωπος ανδρώνεται, ξεπερνά τους φόβους του, διότι η τάση προς την Ελευθερία, δηλαδή την γνώση, είναι ένα πάθος το οποίο τον μεταλλάσσει σε Ήρωα. Άλλωστε αυτό δεν είναι το χαρακτηριστικό του Ήρωα; Το να διαθέτει Ανδρεία, Υπομονή και Επιμονή, να προσπαθεί να ξεπερνάει δυσκολίες, να είναι αληθινός, μακριά από κάθε υποκρισία, και μέσα στην δράση του να βοηθά τους άλλους, όντας και μόνο ένα παράδειγμα γι’ αυτούς;
Είναι λοιπόν πολύ δύσκολο να βγει κανείς από την σπηλιά, μια πραγματική δοκιμασία. Έτσι και για τον Τρούμαν. Είναι πολύ δύσκολο να βγει από τα ψεύτικα σκηνικά που του έχει επιβάλλει ο σκηνοθέτης. Εμείς που βλέπουμε απ’έξω, γελάμε με το πόσο αστείο φαίνεται που κοντεύει να πνιγεί σε μια θαλασσοταραχή δημιουργημένη από τον σκηνοθέτη για να μην καταφέρει να φτάσει στα δύο μέτρα που τελειώνει ο χάρτινος τείχος που τον χωρίζει από τον πραγματικό κόσμο.
Όμως ας αναρωτηθούμε εδώ, πόσες φορές δειλιάσαμε στην ζωή μας μπροστά σε κάτι ποταπό που μας φαινόταν αξεπέραστη δυσκολία; Ας αναρωτηθούμε ποιος σκηνοθετεί την δική μας ζωή και μας επιβάλλει τόσες ανάγκες (τόσες αλυσίδες θα έλεγε ο Πλάτωνας). Τι είναι αυτό που μας κάνει να τρέχουμε όλη μας τη ζωή και ποτέ να μην αναρωτηθούμε τι θέλει η ψυχή μας, ποιο το νόημα της ύπαρξής μας, η ουσία του ανθρώπου, ποια τα μυστικά του σύμπαντος; Και ενώ μας ακούγονται τόσο όμορφα όλα αυτά, και η ψυχή μας αναπηδά μπροστά σε αυτές τις ερωτήσεις σαν κάτι να θυμάται, έρχεται η καθημερινότητα (το δικό μας ριάλιτυ-σόου) να την απορροφήσει με σκέψεις του τύπου πού θα βρω την καλύτερη προσφορά για κινητό ή ποια μετοχή είναι η καλύτερη στο χρηματιστήριο. Έτσι βολεμένοι στην προστασία που μας παρέχει το ψεύτικο σκηνικό μας ίσως ποτέ δεν φτάσουμε στην μεγαλειώδη στιγμή της ζωής του Τρούμαν, η αναζήτηση εξόδου του ψεύτικου τείχους, το πρώτο βήμα προς την εσωτερική ελευθερία.