Σήμερα, σε μια εποχή σαν τη δική μας, το να φανταστούμε πως θα μπορούσαν η Επιστήμη, η Θρησκεία, η Τέχνη και η Φιλοσοφία να ενωθούν θα ήταν μια ουτοπία, ένα όνειρο ανεκπλήρωτο για ανθρώπους, κοινωνίες και κράτη που μόνο να το φανταστούμε μπορούμε. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν, αυτοί οι τέσσερις τόσο διαφορετικοί δρόμοι να συμβαδίσουν;

«Βρισκόμαστε σε μια κοινωνία που για να κατορθώσει την ευτυχία μιας ομάδας, δημιουργεί τη δυστυχία άλλου ανθρώπου ή άλλης ομάδας. Και έτσι είμαστε μπροστά σε μια κοινωνία συστηματική αλλά όχι σε Κράτος, εφόσον δεν κατευθύνεται προς μια κατάσταση δικαιοσύνης». Όπως σε ένα ναυάγιο που το πλοίο βυθίζεται και ο καθένας προσπαθεί να σώσει τον εαυτό του, ενώ ξεχνάει από ένστικτο αυτοσυντήρησης τον κίνδυνο του διπλανού του ή τη δυνατότητα να φτιάξει μια μεγάλη σχεδία, έτσι και σήμερα, σ’ αυτήν την κρίση των αξιών και της πίστης, που υπάρχει στα σύγχρονα Κράτη-Πλοία, οι Υποδομές, δηλαδή τα λεγόμενα συνδικάτα, εκκλησίες, στρατιωτικές τάξεις, επιστημονικοί κύκλοι, τάξεις καλλιτεχνών, λογοτεχνών, αγροτικοί συνεταιρισμοί και άλλες οργανώσεις, προσπαθούν η καθεμία να σωθεί μόνη της από το Δυτικό πολιτιστικό ναυάγιο.

Ο καθένας έχει μπροστά του μόνο τα δικά του προβλήματα και συμφέροντα και νομίζει ότι είναι ο κάτοχος όλης της «Αλήθειας», την οποία υπερασπίζεται με νύχια και με δόντια, πολλές φορές αδικώντας ή σκοτώνοντας, μέχρι κάτι άλλο να αλλάξει τα νερά των συμφερόντων.  Πώς, λοιπόν, να ενωθούν όλα αυτά; Πού πάμε όλοι μαζί και πού είναι ο Πολιτισμός, η Ανθρωπιά και όλες οι Αξίες; Εύλογα ερωτήματα ανθρώπων βυθισμένων στο τώρα, ξεχνώντας το παρελθόν και περιμένοντας ένα αβέβαιο μέλλον. Μήπως όμως, αυτό το ξεχασμένο παρελθόν είναι η βάση ενός πιο βέβαιου και ελπιδοφόρου μέλλοντος, όπως λένε οι σοφοί όλων των εποχών και πολιτισμών; Ενός μέλλοντος που όλοι θα έχουμε δημιουργήσει, ενωμένοι και πιο δυνατοί και πιο σίγουροι εσωτερικά και εξωτερικά;

Λίγο παραπάνω αναφέραμε ένα απόσπασμα του καθηγητή J.A.Livraga, που μας λέει ότι σήμερα ζούμε σε μια συστηματική κοινωνία και όχι σε ένα κράτος, ίσως επειδή δεν υπάρχουν διαρκείς και ανώτερες αξίες, όπως και πάλι ο ίδιος έχει πει. Τι είναι άραγε η Ιδέα-Κράτος;

«Σύμφωνα λοιπόν με όλα αυτά, και ανατρέχοντας στο παρελθόν, σε όλα αυτά που έχουμε κληρονομήσει σαν θησαυρό από τους σοφούς που βοήθησαν και εξέλιξαν την ανθρωπότητα, βρίσκουμε ότι μια κοινωνία γίνεται Κράτος όταν ενσαρκώνεται η «Ιδέα-Κράτος». Όταν δηλαδή υπάρχει ένα νέο και πνευματικό στοιχείο το οποίο ενώνει την ομάδα, την εναρμονίζει και της δίνει έναν υπερβατικό σκοπό, ο οποίος ξεπερνάει το προσωπικό, εγωιστικό ή βιολογικό συμφέρον, επιτρέποντας τη διαιώνιση της Κουλτούρας. Έτσι, το Κράτος δεν είναι ένα απλό άθροισμα των στοιχείων του, αλλά ένας πολλαπλασιασμός, μια δύναμη σε κυβερνητική δράση, μια επιστήμη και μια αληθινή μυστικιστική και φιλοσοφική πράξη, αρκεί να ενσαρκώνει το αρχέτυπο της Δικαιοσύνης.

Το «Ιδεώδες-Κράτος», υπερβάλλει και συμπεριλαμβάνει τους πολίτες του, καθοδηγώντας τους, διδάσκοντάς τους, προστατεύοντάς τους και βοηθώντας τους να εξελιχθούν σε όλα τα επίπεδα, μέσα σε μια Αρμονία την οποία ακόμη δεν μπορεί να φανταστεί ο σύγχρονος Άνθρωπος. Η Ιδέα Κράτος, μέσα από την Ιστορία, ανασταίνει τις ταπεινότερες καθημερινές λεπτομέρειες, τα θαυμάσια γεγονότα αιώνων ύπαρξης και επιλέγοντας, διαμορφώνει το Συμβούλιο του κράτους της με τις ψυχές ηρώων και φιλοσόφων. Επίσης εξάγει διδασκαλίες από τις καταστροφές, εκτιμάει την αξία των θριάμβων, της επιμονής και της εργασίας, με τα οποία ξεπεράστηκαν οι κρίσεις. Με όλα αυτά διαμορφώνει μια αρμονική πολιτική ιδέα που ρυθμίζει τα καθημερινά γεγονότα, σηκώνει τους πεσμένους, ελέγχει τους δυνατούς, διδάσκει τους αμαθείς, θεραπεύει τους αρρώστους, δίνει ψωμί και κατοικία σε όλους τους δυστυχείς, διορθώνει τους υπερόπτες και τελικά εξασφαλίζει μια καλύτερη Μοίρα για όλους».

Ο μεγάλος φιλόσοφος Πλάτωνας μας μίλησε για τα 4 Αρχέτυπα (Αληθές, Αγαθό, Όμορφο και Δίκαιο) που καθώς εκφράζονται προς τα κάτω, δημιουργούν μια πυραμίδα, τη λεγόμενη Πυραμίδα του Πολιτισμού, που στη βάση της έχει την Παράδοση και στις 4 τριγωνικές της πλευρές βρίσκονται και ενώνονται προς τα πάνω, η Επιστήμη, η Θρησκεία, η Τέχνη και η Πολιτική, με κεντρικό άξονα την ίδια τη Φιλοσοφία. Ο Πλάτωνας λοιπόν έλεγε πως αυτή η Πυραμίδα όταν κατορθωθεί, έχει ως αποτέλεσμα να ανυψώνει τους ανθρώπους σε πιο πνευματικές αρχές, αρχές που οδηγούν στη δημιουργία του Ιδεώδους Κράτους.

Είπαμε πως η πυραμίδα αυτή  έχει ως βάση της την παράδοση, δηλαδή όλα αυτά που κληρονομήσαμε σαν παρελθόν και που μπορούν να αποτελέσουν άξια βάση για αυτά που ζούμε τώρα και που θα φτιάξουμε στο Μέλλον. Ξεκινώντας από την πλευρά της επιστήμης, και αναλύοντας την κάθε πλευρά αυτής της πυραμίδας, διαπιστώνουμε ότι η λέξη επιστήμη προέρχεται από το ρήμα «επίσταμαι» που σημαίνει γνωρίζω καλά. Άρα επιστήμη είναι το να γνωρίζουμε τα πράγματα, να γνωρίζουμε την αλήθεια των πραγμάτων, την κρυμμένη τους αιτία, το γιατί των πραγμάτων. Και «Επιστήμων», είναι ο σοφός, έμπειρος, γνωστικός και συνετός άνθρωπος.

Κάνοντας μια αναφορά στη σημερινή εποχή, διαβάζουμε ότι σήμερα ονομάζεται «Επιστήμη το «άθροισμα γνώσεων» που έχουν γίνει αποδεκτές σε μια συγκεκριμένη εποχή της Ιστορίας. Κάθε αιώνας, κάθε γενιά, πιστεύει ότι κατέχει την αληθινή γνώση και συνηθίζει να κριτικάρει τους προηγούμενους. Έτσι και με αυτήν την έννοια, η Επιστήμη είναι ό,τι αντιλήφθηκαν οι άνθρωποι από τη Σοφία μια ορισμένη στιγμή. Σύμφωνα με αυτό η σημερινή  επιστήμη είναι ελλιπής και κάνει λάθη» . Οι σημερινοί επιστήμονες, αντίθετα με τον ορισμό που δώσαμε παραπάνω, πολύ συχνά είναι δογματικοί και επίσης ξέρουμε ότι οι γνώσεις κρύβονται για χάρη του συμφέροντος. Γνώσεις που θα μπορούσαν να κάνουν τους ανθρώπους πιο υγιείς σε όλα τα  επίπεδα και λιγότερο δυστυχισμένους. Η Σοφία είναι κάτι διαφορετικό. Είναι άχρονη, πολύ λιγότερο μεταβλητή και βασίζεται σε σταθερά πράγματα.

Η Επιστήμη που ο Πλάτωνας φαντάστηκε ως έκφραση του Αρχετύπου του Αληθούς, είναι μια επιστήμη που να συνδέεται στενά με την Εσωτερική ή κρυμμένη Σοφία, χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς ματαιοδοξίες, που να απαιτεί από όσους θέλουν να την ασκούν, μια επαρκή πνευματική και ηθική ικανότητα, καθώς και μια ανεξαρτησία από τις διάφορες «εξουσίες». Μια Επιστήμη ελεύθερη να ερευνά, να κατανοεί τις διαδικασίες της Φύσης και να προσφέρει τα συστήματα που θα επιτρέψουν να μην απομακρυνθούμε από μια Οικολογία, που κάθε μέρα γίνεται όλο και πιο αναγκαία.

Ίσως, χρειάζεται να γίνει μια επιμόρφωση των επιστημόνων για να γίνουν πιο πραγματικοί αναζητητές της αλήθειας. Χρειάζεται μια μεταρρύθμιση στη νοοτροπία για να γίνουν πιο ανοιχτοί. Η Αλήθεια πρέπει να είναι πάνω από τη γνώμη των ανθρώπων και να δημιουργεί στους επιστήμονες μια υγιή ταπεινότητα που θα τους επιτρέψει να έχουν μια υψηλή ηθική χωρίς ατομικισμούς. Ένας επιστήμονας πρέπει να είναι ένας τίμιος ερευνητής, πάντα έτοιμος να πει «δεν ξέρω». Δεν υπάρχει ντροπή στο να αγνοεί κανείς κάτι, αλλά στο να επιμένει στο λάθος. Ακόμη και ο γνωστός φιλόσοφος Σωκράτης έλεγε «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα», «Ένα ξέρω, ότι τίποτα δεν ξέρω».

Η επιστήμη πρέπει να είναι ελεύθερη από διαφημιστικούς εντυπωσιασμούς χωρίς στέρεα θεμέλια και να μην αδειάζει από σημασία τις ίδιες της τις ορολογίες. Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι η Επιστήμη και οι Επιστήμονες δεν είναι εμπόρευμα.

Όσον αφορά την πλευρά της Θρησκείας, στην εποχή μας είναι πολυάριθμες οι θρησκευτικές μορφές και το να μιλήσει κανείς για το «Μοναδικό Υιό του Θεού» είναι ένα είδος πνευματικού ρατσισμού. Σίγουρα έργο και θέλημα του Θεού δεν είναι να κάνει τους ανθρώπους να συγκρούονται. Παρόλα αυτά σήμερα βλέπουμε θρησκείες να μάχονται η μια την άλλη για το ποια έχει πάρει το χρίσμα, ιερωμένους να διαστρεβλώνουν τις διδασκαλίες των ιδρυτών των θρησκειών για χάρη του συμφέροντος και πιστούς, που ενώ αδικούν κάθε μέρα, να ανάβουν ένα κερί, να λένε χίλιες και μια φορές μια προσευχή ή να κάνουν ένα μπάνιο σε έναν ιερό ποταμό και να πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο οι αμαρτίες τους θα συγχωρεθούν και θα κατακτήσουν τον Παράδεισο ή την πολυπόθητη Νιρβάνα.

Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι δεν πρέπει να πιστεύουμε στην ύπαρξη της θεότητας και να κατακρίνουμε την έννοια της θρησκείας. Ξέρουμε ότι μέσα από υψηλά θρησκευτικούς πολιτισμούς, δημιουργήθηκαν θαυμάσια μνημεία που ακόμη και σήμερα, με την τόσο μεγάλη τεχνολογική ανάπτυξη δεν έχουμε καταφέρει να κατασκευάσουμε ξανά. Ο Πλάτωνας είπε ότι η πλευρά της Θρησκείας είναι η έκφραση του Αρχετύπου του Αγαθού, του Καλού.

«Το θρησκευτικό στοιχείο είναι κάτι απαραίτητο και όχι οι φανατικές και παρωπιδομένες θρησκείες. Το θρησκευτικό στοιχείο δεν έχει ηλικία, ούτε εκλεκτούς λαούς, ούτε μοναδικές αλήθειες ή άξιες γραφές. Αυτό που πράγματι ξεχώρισε τον άνθρωπο από τα ζώα είναι η θρησκεία. Υπάρχουν ζώα που εργάζονται, σκέφτονται και αγαπούν, αλλά μόνο ο άνθρωπος αισθάνεται το Θεό και προσεύχεται σε αυτόν και χτίζει στο Όνομά του ναούς Πίστης. Χρειάζεται να είμαστε μυστικιστές πέρα από κάθε ετικέτα και επιφάνεια».

Όσον αφορά την πλευρά της Τέχνης, ο Πλάτωνας λέει πως είναι η έκφραση του Αρχετύπου της Ομορφιάς. Η Τέχνη δηλαδή δεν είναι άλλο από το θαύμα τού να εμφανίζεται μπροστά στις φυσικές αισθήσεις αυτό που ο καλλιτέχνης αντιλαμβάνεται με άλλες «αισθήσεις» σε αρμονικές, όμορφες και τρομερές διαστάσεις.  Σήμερα, βέβαια, χωρίς να παραλείψουμε να εξαιρέσουμε κάποιες περιπτώσεις, η Τέχνη δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μίγμα από πάθη και ανικανοποίητα συναισθήματα. Ο σημερινός καλλιτέχνης επιλέγει να απεικονίσει την ασχήμια και τη θλίψη που αυτός βιώνει και έτσι η Τέχνη δεν είναι η έκφραση της Ομορφιάς, δηλαδή της καλής μορφής και επιπλέον η σημερινή Τέχνη χρειάζεται μετάφραση για να φτάσει στο κοινό, έτσι που την κάνει ένα προνόμιο μόνο των λίγων.

Κάποτε η ευγένεια ξέφευγε από τυπικισμούς και ήταν μια πράξη γενναιοδωρίας, ήταν το να μπορείς να προσφέρεις ό,τι καλύτερο έχεις από μέσα σου και αν είσαι καλλιτέχνης ένας λόγος παραπάνω. Έτσι ο καλλιτέχνης θεωρείτο ένας ιδιαίτερα ευγενής άνθρωπος όσον αφορά την ποιότητα της ψυχής του και αυτό που πρόσφερε.
Σήμερα η τέχνη μολύνεται από τις ανθρώπινες ατέλειες και εκφράζει ότι χειρότερο έχει ο καλλιτέχνης. Το θέμα δεν είναι να αρνηθούμε τον κόσμο που δεν μας αρέσει, αλλά να τον βελτιώσουμε. Και όπως έλεγε ένας καλλιτέχνης:

«Το σκουπίδι που σκουπίζεται
δεν παύει σκουπίδι να είναι.
Όσο στον αέρα ν’ ανεβεί
Στον αέρα σκουπίδι θα είναι».

Ένας φιλόσοφος των ημερών μας είπε: «Όπως εσωτερικά πρέπει να είμαστε ηθικοί, κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να έχουμε αισθητική και εξωτερικά. Καθετί άσχημο δεν είναι τέχνη. Μόνο στην ομορφιά υπάρχει τέχνη».  Και περνώντας τέλος στην πλευρά της πολιτικής, ο Πλάτωνας μας έλεγε ότι χωρίς ατομική διαμόρφωση δε μπορεί να σχηματιστούν Κράτη, γιατί αν γινόταν έτσι θα σχηματίζονταν φτωχές μορφές κοινωνίας, άδικης και αντίθετης με τη Φύση. Ο Πλάτωνας διαιρούσε το ανθρώπινο σύνολο σε τρεις σκάλες: το Άτομο, την Κοινωνία και το Κράτος και θεωρούσε την Πολιτική έκφραση του Αρχετύπου του Δικαίου. Στη σύγχρονη εποχή η πολιτική είναι παραμορφωμένη και καλυμμένη με τα πέπλα των συμφερόντων και όλα μετριούνται με βάση την ποσότητα.

Στην εποχή μας ενώ, όλοι χρειάζεται να σπουδάσουν για να ασκούν ένα επάγγελμα, για να οδηγήσει κανείς ένα κράτος χρειάζεται μονάχα να συμφωνήσει για αυτό πολύ κόσμος. Αν για παράδειγμα ίσχυε το ίδιο για τους γιατρούς ή για τους πιλότους, είναι βέβαιο ότι θα υπήρχαν περισσότεροι νεκροί και περισσότερα αεροπορικά δυστυχήματα.

«Θα χρειαζόταν ίσως ένα είδος Πανεπιστημίου ή Σχολής Πολιτικών Επιστημών από τις οποίες θα βγουν επαγγελματίες, που ο καλύτερος θα είναι και ο πιο ικανός για να κυβερνάει είτε τον συμπαθούν είτε όχι οι άνθρωποι, γιατί ο χειρουργός ξεκινά  να μας χειρουργήσει, έστω και αν δεν μας είναι συμπαθής, μπορεί να μας σώσει τη ζωή περισσότερο από ένα γελωτοποιό που κάνοντας τούμπες θα μας διασκέδαζε ενώ η αρρώστια μας σκοτώνει. Ο Πολιτικός δεν είναι παρά ένας φιλόσοφος ή καλύτερα ένας Σοφός που δρα ευεργετικά για τους ομοίους του στις σχέσεις μεταξύ τους, με τη Φύση και με Εκείνον που ονομάζουμε Θεό».

Άξονας αυτής της πυραμίδας, μας λέει ο μεγάλος φιλόσοφος, είναι η Φιλοσοφία, δηλαδή μια Ηθική που διαπερνά και ενώνει όλες τις πλευρές της για να μπορεί να γεννηθεί ο Πολιτισμός, για να μπορούν οι άνθρωποι ατομικά και ομαδικά να οδηγηθούν προς την κορυφή της εξελικτικής σκάλας. Η Ηθική αυτή κάνει να μην υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ των πλευρών της πυραμίδας αλλά η μια να συμπληρώνει την άλλη στην αναζήτηση της Αλήθειας, σαν μια διαφορετική οπτική γωνία του ίδιου πράγματος που μελετάται. Φιλοσοφία είναι η αγάπη στη Σοφία, στην Αλήθεια. Η Φιλοσοφία ως θεωρία και πράξη είναι η μεγάλη εκπαιδεύτρια, αυτή που μας διδάσκει να ζούμε. Και είναι αυτή που οδήγησε το μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο Σωκράτη, όπως προαναφέραμε, να πει «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα», επειδή ποτέ κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ο κάτοχος όλης της Αλήθειας.

Έτσι τόσο απλά και δύσκολα αλλά με πολύ αξία μας λένε οι σοφοί πως οι ουτοπίες που εμείς χαρακτηρίζουμε ως τέτοιες, παίρνουν σάρκα και οστά. «Σ’ αυτόν τον Κόσμο που προσφέρει τόσα και κατακρεουργεί άλλα τόσα, σκόπιμο είναι να «ξανα-δομήσουμε» τις αξίες, να ελέγξουμε τα θεμέλια αυτού του οικοδομήματος και να το χτίσουμε ξανά, αν χρειαστεί, υγιές και όμορφο. Ας μην ακολουθήσουμε την εύκολη λύση και να πούμε «εμένα δεν με αφορά το θέμα». Ας μην ξεχνάμε τόσο εύκολα τις διδαχές των μεγάλων φιλοσόφων: «Κάθε βελτίωση της Κοινωνίας αρχίζει με την βελτίωση των ανθρώπων». Και είναι στο χέρι του κάθε ανθρώπου το να μπορεί να πραγματοποιήσει τα όνειρά του.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.    Γράμματα στη Δέλια και στο Φερνάντο, J.A.Livraga, εκδ. Νέα Ακρόπολη, Αθήνα 1990.
2.    Προς έναν Νέο Μεσαίωνα, Javier Alvarado Planas, Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη, Αθήνα 1997.
3.    Παιχνίδια στον καθρέφτη, Delia S. Guzman, Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη, Αθήνα 1993.
4.    Περιοδικό Νέα Ακρόπολη, τεύχος 90, Άρθρο: Αυτή πρέπει να είναι η Πολιτική, η Τέχνη της Διοίκησης, τέχνη της Ανθρωπιάς, Τύμη Θεοδώρα.
5.    Περιοδικό Νέα Ακρόπολη, τεύχος 90, Άρθρο: Ανάγκη νέων Ατόμων, Νέας Κοινωνίας και Κράτους, J.A.Livraga.
6.    Περιοδικό Νέα Ακρόπολη, τεύχος 77, Άρθρο: Προς μια Πολιτική Οικολογία, J.A.Livraga.
7.    Περιοδικό Νέα Ακρόπολη, τεύχος 103, Άρθρο: Φιλοσοφία: Μια εκπαίδευση για τη Ζωή, Delia S. Guzman.