Ο άνθρωπος πάντα στόχευε στο να μπορέσει να προσδιορίσει τα θεμέλια του είναι του, της ύπαρξής του. Γι'αυτό το σκοπό γεννήθηκε η αναγκαιότητα να δημιουργηθεί μια καθορισμένη εικόνα του κόσμου. Ολη η δραστηριότητα και το έργο του βασίζεται σε μια καθορισμένη αντίληψη για τα πράγματα.
Με γενικούς όρους μπορούμε να πούμε ότι, όλα εκείνα που βασίζονται σε μια συγκεκριμένη θεώρηση των πραγμάτων θα εμπνεύσουν δράσεις που τα αποτελέσματά τους θα είναι, επίσης, σωστά ή, τουλάχιστον, σύμφωνα με το πνεύμα που τα έχει κατευθύνει. Αντίθετα, αν η αντίληψη για τον κόσμο, από την οποία ξεκινάμε, δεν αντιστοιχεί σε μια, κατά βάση, επιβεβαιωμένη πραγματικότητα, δεν θα υπάρξουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Θα παρουσιαστούν προβλήματα και, τόσο οι πολιτισμοί που θα έχουν γεννηθεί στην κοιτίδα αυτής της ιδιοσυγκρασίας, όσο και οι φορείς των αντιλήψεών τους, θα καταρρεύσουν παταγωδώς, κρίσεις και καταστροφές θα είναι τα σημάδια της παρακμής.
Η εποχή μας παρουσιάζεται γεμάτη από προβλήματα. Ριζικές αλλαγές στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, οικολογικές καταστροφές, καθώς και αποσύνθεση των επιστημονικών και θρησκευτικών αντιλήψεων, είναι τα σημερινά χαρακτηριστικά. Μπροστά σ'αυτή την κατάσταση υπάρχουν -και πάντα υπήρχαν- δύο βασικές θέσεις:
Θέση "Α": "Γιατί υπάρχουν σήμερα τόσα προβλήματα;" = Θέση αναζήτησης, ανοίγματος, που επιδέχεται ενδεχόμενες αλλαγές σχημάτων.
Θέση "Β": "Πάντα υπήρχαν προβλήματα. Η κατάστασή μας δεν είναι νέα." = Κλειστή θέση φυγής μπροστά στα δυσάρεστα ή ακατανόητα προβλήματα, αφήνει το σύστημα να λειτουργήσει και, κατά συνέπεια, μετατρέπεται σε συνένοχό του, είναι ενσωματωμένη στις κυρίαρχες δομές. Η πρώτη θέση (Α) επιφέρει, στο επιστημονικό επίπεδο, την ανάπτυξη νέων γνώσεων, όπως για παράδειγμα: στη Φυσική, την κβαντική θεωρία, στη Βιολογία, την θεωρία της αυτο-οργάνωσης, στην Ψυχολογία, την Παραψυχολογία. Αυτά τα ρεύματα και οι έρευνες υποδεικνύουν πώς να αντιμετωπίζουμε αινίγματα, αναγγέλλουν μια στάση αλλαγής.
Η συνύπαρξη των δύο θέσεων που αναφέρθηκαν γεννάει την διαφορά, άρα και την αντιπαράθεση μεταξύ δύο τύπων θεμελιωδών αντιλήψεων για τα πράγματα, που ονομάζονται: ρεαλιστική και ιδεαλιστική αντίληψη για τον κόσμο. Η ρεαλιστική αντίληψη "Ο κόσμος είναι έτσι και όπως μπορούμε να τον συλλάβουμε, δηλαδή, έτσι και όπως παρουσιάζεται μπροστά στη λογική μας." Αυτός είναι ο τρόπος σκέψης της λεγόμενης "ρεαλιστικής αντίληψης" που, αν αναλυθεί σοβαρά, αποδεικνύεται παιδική, καθώς ισχυρίζεται ότι τα σώματα δεν είναι μόνο προϊόν της λογικής μας σύλληψης, αλλά και ότι τα σώματα υπάρχουν αντικειμενικά, υπάρχουν καθ'αυτά, πέρα από αυτό που συλλαμβάνουμε ή δεν συλλαμβάνουμε.
Η ιδεαλιστική αντίληψη
Σαν εκπρόσωποι αυτής της αντίληψης μπορούν να αναφερθούν μορφές όπως ο Πλάτωνας, ο Πλωτίνος, ο Χέγκελ, οΣέλινγκ, καθώς και όλες οι διδασκαλίες της παραδοσιακής σοφίας γενικά και των "αντέπτο" της, μεταξύ των οποίων είναι και οΤζιορντάνο Μπρούνο. Αυτή η θεώρηση του κόσμου ξεκινάει από τη βάση ότι, το σύμπαν δεν είναι όπως το αντιλαμβανόμαστε εμείς, είναι παράδοξο, αντιφατικό ως προς τη γνώση μας μέσω των αισθημάτων. Υποστηρίζει ότι, η ιδέα που έχουμε για τον κόσμο σχηματίζεται αποκλειστικά μέσω της λογικής, δηλαδή με άλλα λόγια: τα πράγματα δεν υπάρχουν καθ'εαυτά.
Ο κόσμος που συλλαμβάνουμε στον περίγυρό μας δεν είναι πραγματικός από μόνος του, εκτός από -ή μόνο μέσα από- την ιδέα που σχηματίζουμε γι'αυτόν, δηλαδή: υπάρχει σαν τέτοιος μόνο στη συνείδησή μας. Στη διάρκεια της Ιστορίας μπορούμε να παρατηρήσουμε μια συνεχή αντιπαράθεση μεταξύ αυτών των δύο ανταγωνιστικών θεωρήσεων, με τρόπο ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για μια αρχετυπική πάλη μεταξύ δύο αντιθέτων. Με κυκλικό τρόπο επιβεβαιώνεται το πώς μια "ιδεαλιστική θεώρηση" βγαίνει νικηφόρα σε μια εποχή, ώστε αργότερα, με το πέρασμα των αιώνων, να νικάται από μια "μηχανιστική θεώρηση" της πραγματικότητας.
Η αντιπαράθεση κατά την εποχή του Τζιορντάνο Μπρούνο Κατά το τέλος του 16ου αι. η Ευρώπη βρισκόταν στη λεγόμενη ύστερη αναγέννηση και μέσα στην αντιμεταρρύθμιση. Ο αυτοκράτορας Φερδινάνδος ο ΙΙ, για παράδειγμα, εξολόθρευσε με αίμα τον προτεσταντισμό στην Αυστρία (1598-1603). Ο Γαλιλαίος (1564-1642) διατύπωνε τους νόμους της βαρύτητας (1602), ανακάλυπτε τα φεγγάρια του Δία, αποδεικνύοντας με αυτό οριστικά τις ιδέες του Κοπέρνικου για το ηλιακό σύστημα. Ηταν μια εποχή ριζικών αλλαγών και τότε και σήμερα. Ο σχολαστικισμός είχε μείνει πίσω, υποκαθιστάμενος σιγά-σιγά από την αναγεννησιακή σκέψη και από την "μηχανιστική αντίληψη" του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, βρισκόμαστε μπροστά στο τέλος της ηγεμονίας αυτής της αντίληψης. Ζούμε την πτώση της σύγχρονης αντίληψης του μηχανιστικισμού σε όλα τα επίπεδα: στην επιστήμη, στην οικονομία και στην πολιτική.