Ανατρέξαμε σ’ εκείνον τον παλιό όρο, που δείχνει ότι "διαπαιδαγωγώ" σημαίνει "εκ-παιδεύω" (σ.μ. εδώ η συγγραφέας χρησιμοποιεί τους ισπανικούς όρους «educar» και «meducir» αντίστοιχα) δηλαδή εξάγω μέσα απ’ τον άνθρωπο το πλούσιο υλικό που συσσωρεύτηκε απ’ την εμπειρία του στο πέρασμα του χρόνου κι αυτό που έχω εξάγει το θέτω σε πρακτική εφαρμογή για να ζήσω καλύτερα. Όλοι θέλουμε να ζήσουμε, όμως θα πρέπει να ξέρουμε και πώς να το κάνουμε. Ένας μορφωμένος άνθρωπος -καλά διαπαιδαγωγημένος- ζει στην πληρότητά του, στον κατώτερό πόλο της ύλης και στον ανώτερο πόλο του πνεύματος. Ένας άνθρωπος λιγοστά εκπαιδευμένος, που δεν έχει τίποτα να βγάλει από μέσα του, ζει κάπου στη μέση, κατά προτίμηση εκεί όπου το βάρος τον υποχρεώνει να πέσει, δηλαδή στο φυσικό κόσμο.
Η Μάγια έχει μια πολύ ιδιαίτερη αντίληψη για τη Ζωή. Γνωρίζει ότι η ζωή βρίσκεται σε όλα τα πράγματα κι ότι υπάρχουν λεπτά επίπεδα, όπου τα σώματα δεν είναι αναγκαία... Όμως αυτή έχει αναλάβει να καλύπτει με πέπλα τα σώματα, τον υλικό κόσμο, κι αυτό το κάνει με μεγάλη επιμέλεια. Έτσι, έχει κάνει τους ανθρώπους να είναι συνηθισμένοι στο να μην κοιτάζουν πέρα από τη ζωή της πυκνής ύλης και να εκπαιδεύουν, κατά συνέπεια, αυτήν την ύλη.
Ας ξεφύγουμε για μια στιγμή από το παιχνίδι της Μάγια κι ας δούμε πώς διαπαιδαγωγείται ένα παιδί. Δίνεται μεγάλη σημασία στο να μάθει να τρώει, να ντύνεται, να πλένεται, να χειρίζεται τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του. Αποδίδεται μεγάλη φροντίδα στο μεγάλωμά του, την υγεία του, την ομορφιά του, τα πράγματα που μπορούν να το ευχαριστήσουν... όμως πάντοτε απ’ έξω, πάντα με κατεύθυνση την ικανοποίηση του σώματος. Για το υπόλοιπο του ανθρώπου δεν γνωρίζουμε τίποτα κι αν διαισθανόμαστε κάτι, θα το αγνοήσουμε σαν να μην υπήρχε.
Και υπάρχει κάτι ακόμα πιο σοβαρό. Υπάρχουν γονείς που, ενσωματωμένοι σ’ αυτό το παιχνίδι και ξέροντας ότι θα μπορούσαν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους προχωρώντας λίγο πιο πέρα από την επιφάνεια, δεν το κάνουν από φόβο. Φοβούνται ότι τα παιδιά τους θα γίνουν «διαφορετικά», ότι αν ζουν για τον εσωτερικό τους κόσμο, θα φτάσουν να υποφέρουν μπροστά στην αδιαφορία ή την έλλειψη κατανόησης από τους άλλους. Και στερούν τα παιδιά τους από έναν ανεκτίμητο θησαυρό, που ασφαλώς θα μπορούσε να τους κάνει διαφορετικούς αλλά και καλύτερους.
Αν το να διαπαιδαγωγούμε σημαίνει να εκπαιδεύουμε και το να «εκ-παιδεύουμε» σημαίνει να αφήνουμε να βγαίνει αυτό που βρίσκεται στο βάθος, είναι προφανές ότι, για να μπορέσουμε να διαπαιδαγωγήσουμε, θα πρέπει να δεχτούμε ότι μέσα στον άνθρωπο υπάρχει κάτι περισσότερο από τα ζωτικά του όργανα σε λειτουργία. Αυτό το «κάτι» είναι όπως το μεδούλι που ορίζει το ανθρώπινο ον. Είναι το παλιό Εγώ, εκείνο που έρχεται σύροντας κόσμους και ήχους από το πέρασμα του χρόνου, εκείνο που -αν και χωρίς εμφανή μνήμη- έχει μαζέψει καρπούς από όλους τους δρόμους της Γης. Κι αυτό το εσώτερο «κάτι» γνωρίζει, γιατί είναι παλιό, γιατί έχει ζήσει πολύ και γιατί έχει συσσωρεύσει πολλά στο χρόνο που έζησε. Αυτό είναι που εκδηλώνεται κατά την εκπαίδευση.
Για να μπορέσουμε να εκπαιδεύσουμε, υπάρχουν μέθοδοι. Θα πρέπει να γνωρίζουμε μυστικά, όπως αυτός που ξέρει πώς να σπάσει ένα καρύδι για να βγάλει την ψίχα του ή όπως αυτός που ξεφλουδίζει μια πατάτα για να φάει το εσωτερικό της ή όπως αυτός που βγάζει το τσόφλι ενός αυγού για να απολαύσει αυτό που υπάρχει μέσα. Αν κι έχουμε μάθει να καθαρίζουμε πατάτες κι αυγά ή να σπάμε καρύδια, δεν κατέχουμε ωστόσο τις μεθόδους για να συλλέξουμε τον εσωτερικό καρπό του ανθρώπου. Δουλεύουμε με τα ανθρώπινα όντα σαν να γυαλίζουμε τις επιφάνειες των καρυδιών, των πατατών ή των αυγών, αγνοώντας πλήρως αυτό που κρύβεται κάτω απ’ το κάλυμμα. Ωστόσο η καρδιά ξέρει περισσότερα από το δέρμα κι η ψυχή ξέρει περισσότερα από το σώμα...
Γιατί στερούμαστε των μεθόδων εκπαίδευσης; Επειδή τυφλωμένοι από το παιχνίδι της Μάγια, πετάξαμε καταγής το καλύτερο μέρος του ανθρώπου. Επειδή κανένας δεν ασχολείται με την ίδια την ψυχή του ούτε με το νου του ούτε με το πνεύμα του κι έτσι είναι δύσκολο ν' αποκομίσει εμπειρίες αυτού του είδους, εμπειρίες που θα ήταν δυνατό να μεταδοθούν στους άλλους.
Ο άνθρωπος που δουλεύει το ξύλο κάνει κάθε μέρα μια προσεκτική επισκόπηση των επιτυχιών του και φροντίζει να μην μπαίνει σε λάθος δρόμο. Γνωρίζει τα καλά κομμάτια της ύλης με τα οποία δουλεύει κι αν είχε ένα μαθητευόμενο στο πλάι του, θα μπορούσε να του διδάξει όλα όσα αποκόμισε από τη συνεχή εμπειρία του. Όμως, αν ο άνθρωπος δεν δουλεύει το εσωτερικό του ξύλο, τι μπορεί να παρατηρήσει, τι μπορεί ν’ αποκομίσει, τι μπορεί να μεταδώσει;
Κι όταν ο άνθρωπος δεν δουλεύει το εσωτερικό του ξύλο, αν δεν γνωρίζει αυτήν τη ζώνη τού Είναι του, τότε ακόμα κι αν ερχόταν ο μεγαλύτερος Δάσκαλος να του εξηγήσει τα μυστήρια της μόρφωσης, δεν θα μπορούσε να τα εφαρμόσει, δεν θα καταλάβαινε τίποτα, δεν θα πίστευε σε τίποτα απ’ όσα θα άκουγε...
Εκεί που δεν υπάρχουν άνθρωποι με εσωτερική ζωή, δεν μπορεί να υπάρξει εκπαίδευση που θα ξυπνήσει την εσωτερική ζωή στους άλλους.
Σήμερα οι γονείς μπορούν να δώσουν φυσική ζωή, όμως σπάνια μπορούν να συντελέσουν στη γέννηση του εσωτερικού όντος. Σήμερα οι δάσκαλοι μπορούν να δασκαλέψουν, να διδάξουν πώς να εκτελούνται αποτελεσματικά ορισμένα καθήκοντα, όμως δεν μπορούν να διαπαιδαγωγήσουν. Αναμφίβολα η Μάγια προτιμά τους απαίδευτους ανθρώπους, προτιμά αυτά τα απλά ζωάκια, που ξέρουν μόνο να επιβιώνουν και να δουλεύουν, για να λατρεύουν το θεό που εξυπηρετεί τη Μάγια: την ύλη. Η Μάγια παίζει με τους δασκαλεμένους ανθρώπους όπως σ’ ένα τσίρκο. Χρειάζεται εκείνους που χειρίζονται τέλεια τα σώματά τους, αλλά που δεν θέλουν να ξέρουν γιατί τα χειρίζονται, έχουν τα μάτια τους δεμένα σαν σύμβολο για το ότι όσο λιγότερο βλέπουν, τόσο λιγότερο διακινδυνεύουν τις φυσικές τους δομές, οπότε άγονται και φέρονται από έναν αρχέγονο αυτοματισμό που κινεί τα πράγματα χωρίς να γνωρίζει τι είναι η κίνηση.
Θα υπάρξει κάποια στιγμή ένας Προμηθέας, που θα λυπηθεί για την ανθρώπινη μιζέρια και θα φέρει το φως σ’ αυτόν τον κόσμο; Θα πάρει η ίδια η Μάγια κάποια στιγμή έναν πυρσό στα χέρια της και θ’ αφήσει τους ανθρώπους να δουν επιτέλους το νόημα του ρυθμικού τους χορού;
Αν ήταν έτσι τα πράγματα, αν κάποια φορά αποκαλυπτόταν ένα μέρος από το πέπλο, θα βρισκόταν κάποιος μορφωμένος άνθρωπος και μ’ αυτόν θα ανοιγόταν μια νέα αλυσίδα, που οι κρίκοι της δεν θα ξέφευγαν από το παιχνίδι, αλλά θα μάθαιναν να βλέπουν τα παιχνίδια τους από μέσα.