Χιλιάδες χρόνια πριν, οι σοφοί των διάφορων μυητικών πολιτισμών της αρχαιότητας είχαν ασχοληθεί με αυτό το θέμα. Κι όπως συμβαίνει συνήθως, με το πέρασμα του χρόνου, πολλές έννοιες παρερμηνεύονται. Αυτό συνέβη με την έννοια της μετενσάρκωσης και δημιουργήθηκε η έννοια της μετεμψύχωσης.

Η θεωρία της μετεμψύχωσης λέει ότι το ανθρώπινο πνεύμα ή ψυχή μπορεί να εμψυχώσει, σε άλλες ζωές, ένα φυτό ή ένα ζώο ή ακόμα κι ένα ορυκτό. Αυτή η αντίληψη παραβιάζει κάθε νόμο και ρυθμό της εξέλιξης, η οποία όπως ξέρουμε και φιλοσοφικά και επιστημονικά, δεν πηγαίνει προς τα πίσω. Το ανθρώπινο πνεύμα δεν μπορεί να οπισθοδρομήσει προς τα κατώτερα και πλέον ξεπερασμένα βασίλεια της φύσης. Η φύση δεν κάνει άλματα προς τα πίσω.

Η θεωρία της μετενσάρκωσης λέει ότι η ανθρώπινη ψυχή αλλάζει φορέα, υλική παρουσία και ζει διάφορες ζωές μέσα στην ιστορική ροή της εξέλιξης, με διάφορα σώματα στην καθεμιά αλλά με το ίδιο πνεύμα. Είναι σαν να αλλάζουμε ρούχα. Εμείς δεν αλλάζουμε, αλλάζει μόνο η εμφάνισή μας.

Σύμφωνα με τις εσωτερικές παραδόσεις, ο άνθρωπος, ως ον που εξελίσσεται μέσα στη φύση, έχει ένα αιώνιο και άφθαρτο μέρος, το πνεύμα, και ένα φθαρτό και γήινο. Αυτό το δεύτερο μέρος (που θα ονομάσουμε προσωπικότητα) περιέχει από τις σωματικές και βιολογικές μέχρι τις ψυχο-νοητικές λειτουργίες.

Επίσης η Εσωτερική Παράδοση μιλάει για την επταπλή σύνθεση του ανθρώπου. Έτσι ο άνθρωπος αποτελείται από ένα πνεύμα αθάνατο, τριαδικής μορφής, που είναι το Εγώ που μετενσαρκώνεται και από μια προσωπικότητα τετραπλής μορφής που αποτελεί τον φορέα στον οποίο ενσαρκώνεται το πνεύμα ή Εγώ.

Η προσωπικότητα αυτή είναι φθαρτή και αλλάζει σε κάθε ζωή, εφόσον η υπόστασή της είναι υλική. Ακόμα και τα συναισθήματα, οι συγκινήσεις, οι σκέψεις, αποτελούν κραδασμούς με υλική σύσταση, αν και βέβαια η ατομική τους ύλη είναι πολύ πιο λεπτή από τη φυσική που γνωρίζουμε. Η ενέργεια είναι μια, και παίρνει πολλές μορφές, καθώς περνάει από διάφορες καταστάσεις. Όπως είναι ο ατμός για τον πάγο, έτσι είναι και η φυσική ύλη για τη νοητική ύλη. Στην πρώτη αναλογία, μας φαίνεται διαφορετικός ο ατμός από τον πάγο κι όμως είναι η ίδια ουσία, δηλαδή νερό. Και στη δεύτερη αναλογία συμβαίνει να είναι η φυσική και η νοητική ύλη διαφορετικές καταστάσεις της ίδιας ενέργειας, σε διαφορετική απλώς συχνότητα δόνησης.

Το άλλο μέρος του ανθρώπου, το πνεύμα, το αθάνατο Εγώ του, δεν έχει υλική υπόσταση. Αιώνιο, αμετακίνητο, αμετάβλητο, δεν υφίσταται αλλαγές και δεν δονεί υλικά, όπως εμείς εννοούμε την ύλη-ενέργεια στο πλαίσιο του αισθητού ή εκδηλωμένου κόσμου.

Το Πνεύμα μετενσαρκώνεται και στις διάφορες ιστορικές εποχές αποκτά μια νέα προσωπικότητα, που θα του επιτρέψει, μέσα από την ζωή, να λάβει νέες εμπειρίες, γνώσεις και βιώματα, που θα εμπλουτίσουν και θα βοηθήσουν να εξελιχθεί η συνείδηση του ατομικού Εγώ. Αφού ο άνθρωπος, ή καλύτερα η συνείδησή του, έχει αποκτήσει εμπειρίες, έχει ζήσει την ζωή του, τότε η προσωπικότητα αυτή με τη συγκεκριμένη οικογένεια, φυλή, μυαλό, χαρακτήρα, σώμα, κ.λπ. πεθαίνει και η ψυχή της ανεβαίνει σε άλλο κόσμο, σε άλλη διάσταση, (Δεβαχάν, Παράδεισος, Ηλύσια Πεδία, Βαλχάλα κ.λπ. των διαφόρων θρησκειών).

Εκεί η ανθρώπινη οντότητα περνάει ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, μέχρι να ξανακατέβει στη γη, στον υλικό κόσμο, για να αποκτήσει νέες εμπειρίες και βιώματα, που θα τελειοποιήσουν ακόμα πιο πολύ την πνευματική συνείδησή της. Αυτή, σε γενικές γραμμές, είναι η διαδικασία της μετενσάρκωσης.

Σε όλες τις αρχαίες θρησκείες υπήρχε η πίστη στην Μετενσάρκωση, που διδασκόταν στο λαό. Ακόμα και στο Χριστιανισμό, στους πρώτους αιώνες, πίστευαν στη μετενσάρκωση. Μετά η διδασκαλία αυτή ξεχάστηκε για διάφορους λόγους, πολιτικούς, κοινωνικούς ή θρησκευτικούς και σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι την έχουν λησμονήσει, κάτω από τη μεγάλη πίεση του υλισμού.

Για να κατανοήσει κανείς τη διδασκαλία της μετενσάρκωσης πρέπει να λάβει υπόψη του τις εσωτερικές διδασκαλίες για την ύπαρξη στη φύση τεσσάρων βασικών διαστάσεων ή επιπέδων συνείδησης, που έχουν ίδια ταξινόμηση με αυτήν που αναφέραμε προηγουμένως για την ανθρώπινη προσωπικότητα.

Υπάρχει ένας φυσικός κόσμος, αυτός που βλέπουμε και αποτελείται από ύλη και ενέργεια. Ένα ολόκληρο φάσμα ακτινοβολιών μας βομβαρδίζει συνεχώς χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Αυτά όμως εξακολουθούν να ανήκουν στο φυσικό κόσμο ή επίπεδο.

Στη συνέχεια υπάρχει ένα άλλο επίπεδο, μια άλλη «διάσταση» της συνείδησης, που είναι ο ζωτικός ή ενεργειακός κόσμος, ο κόσμος της ζωής. Όπου υπάρχει ζωή, υπάρχει και μια ενέργεια γονιμότητας θα λέγαμε, που έχει πολύ πιο λεπτή συχνότητα, τόσο υψηλή, που δεν την φτάνουν οι άλλες ηλεκτρομαγνητικές εκπομπές.

Σε μια πιο λεπτή κλίμακα δονήσεων υπάρχει άλλος κόσμος, που μπορούμε να ταυτίσουμε με τα συναισθήματα και τις συγκινήσεις. Σ’ αυτόν το λεπτό ψυχολογικό κόσμο ισχύουν άλλοι κανόνες χώρου-χρόνου, που μπορούμε να αντιληφθούμε μέσα από τις ίδιες τις ψυχολογικές καταστάσεις που ζούμε στην καθημερινή ζωή. Όταν κάτι μας αρέσει, ο χρόνος κυλάει γρήγορα και μια ώρα ευχάριστης συζήτησης μας φαίνεται ότι διήρκεσε λίγα λεπτά, οι αποστάσεις μας φαίνονται μικρές και ασήμαντες κ.λπ.

Αντίθετα, όταν κάτι μας δυσαρεστεί, ο χρόνος κυλά αργά και βαρετά και οι αποστάσεις του χώρου μας φαίνονται μεγάλες και κουραστικές. Αυτό συμβαίνει επειδή σε αυτές τις στιγμές ψυχολογικής συνείδησης, λειτουργούμε, κατά κάποιο τρόπο, συντονισμένοι με άλλη διάσταση χώρου-χρόνου, αυτή του αστρικού κόσμου.

Αλλά και πιο πέρα από αυτόν τον κόσμο ή επίπεδο υπάρχει άλλη, τέταρτη, διάσταση, που αποτελείται από πολύ πιο λεπτές συχνότητες. Είναι ο ιδεατός, ο νοητός κόσμος ή Κόσμος των Ιδεών, όπως τον έλεγε ο Πλάτωνας, όπου βρίσκονται οι αγνές ιδέες των πραγμάτων, τα ιδανικά, τα αρχέτυπα των διαφόρων όντων που βρίσκονται στη Γη, σαν σκιές ή αντανακλάσεις αυτών.

Όταν ο άνθρωπος πεθαίνει, η ψυχή του εκσαρκώνεται και «ανεβαίνει» σε άλλες, πιο λεπτές διαστάσεις. Η ψυχή του νεκρού περνάει στον αστρικό κόσμο, στη διάσταση των παθών και των επιθυμιών (το «Κάμα-Λόκα» της ινδικής φιλοσοφίας). Εκεί αντιμετωπίζει τον κόσμο των συγκινήσεων, των παθών, των φοβιών, των συναισθημάτων, των επιθυμιών και των εγωισμών που η ίδια προκάλεσε ή δημιούργησε όταν βρισκόταν στη ζωή. Εκεί θα περάσει ένα χρονικό διάστημα σύμφωνα με το πόσο «καύσιμο» επιθυμιών έχει. Δηλαδή ένας άνθρωπος που έχει μια έντονη συγκινησιακή ζωή, θα περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα σε αυτόν τον αστρικό κόσμο.

Αντίθετα, ένας περισσότερο πνευματικός άνθρωπος, που δεν επηρεάζεται τόσο από συγκινήσεις θα περάσει γρήγορα από τον κόσμο αυτό και θα ανεβεί σε ένα πιο υψηλό και αγνό επίπεδο, στον κόσμο των Ιδεών ή «Δεβαχάν», όπως ονομάζεται στην ινδική φιλοσοφία. Εκεί η οντότητα, αφού έχει ήδη απελευθερωθεί από τον αστρικό της φορέα των επιθυμιών, κρατάει μόνο το νοητικό φορέα.

Στο Δεβαχάν θα συναντήσει τις Ιδέες και η ψυχή θα ασχοληθεί με μελέτες, με τη γνώση και τις αγνές ιδέες για το όμορφο, το δίκαιο και το αγαθό. Αλλά φτάνει μια στιγμή, αφού περάσει μια χρονική περίοδο στη νοητική διάσταση, που η οντότητα νοιώθει την ανάγκη να αφομοιώσει κι άλλες εμπειρίες, να μάθει κι άλλα από τη ζωή. Έτσι παίρνει την απόφαση (ή το αποφασίζουν οι Άγγελοι της Μοίρας) να ενσαρκωθεί πάλι στο φυσικό κόσμο.

Στα λεπτά επίπεδα η ψυχή δεν μαθαίνει τίποτα το καινούριο, απλώς αφομοιώνει και επεξεργάζεται όλα όσα βίωσε στην τελευταία ζωή της. Και τότε, από την ίδια την επιθυμία της να πάρει κι άλλες εμπειρίες, να αποκτήσει κι άλλες γνώσεις, θα αρχίσει μια αντίθετη διαδρομή προς τα κάτω, προς τον γήινο, φυσικό κόσμο.

Στη διαδικασία αυτή της καθόδου η ψυχή θα συγκεντρώσει νοητική, αστρική κ.λπ. ύλη από τα αντίστοιχα επίπεδα κι έτσι θα σχηματίσει τους διάφορους φορείς ή σώματα που θα της χρειαστούν για να γεννηθεί ξανά. Θα αποκτήσει έτσι μια νέα προσωπικότητα που θα αποτελέσει το όργανο έκφρασης αυτής της ψυχής σε αυτήν την ενσάρκωση. Επίσης θα έχει καινούρια πατρίδα, φύλο, οικογένεια κ.λπ., ανάλογα με το κάρμα, με τα αίτια και αποτελέσματα των προηγούμενων ζωών, με τις παλιές πράξεις, τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά της οντότητας.

Έτσι γεννιέται ο άνθρωπος και μέσα στα χρόνια που θα διαρκέσει η ζωή του, θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει νέες καταστάσεις, να πάρει κι άλλες διδαχές. Γι’ αυτό μερικά πράγματα τα μαθαίνουμε πολύ εύκολα, ενώ άλλα δύσκολα ή καθόλου, επειδή ορισμένα τα έχουμε μάθει και τώρα τα ξαναθυμόμαστε εύκολα. Και τότε ο άνθρωπος αρχίζει να αφομοιώνει καινούριες εμπειρίες και να πλουτίζει την ψυχή του.

Όταν ο άνθρωπος μέσα από την εξέλιξη, μέσα από τις διάφορες μετενσαρκώσεις στις διάφορες ιστορικές εποχές, θα έχει αποκτήσει όλες τις γνώσεις και εμπειρίες, αφού έγινε κάποτε τέλειος επιστήμονας, τέλειος καλλιτέχνης, τέλεια ηθικός, δίκαιος, ενάρετος, ισορροπημένος κ.λπ., τότε θα είναι έτοιμη η ψυχή του να εισέλθει στο θείο, η σταγόνα να χαθεί στον ωκεανό, ο σπινθήρας να ενωθεί με την Παγκόσμια Φλόγα. Η ανθρώπινη οντότητα θα χάσει την περιορισμένη ατομικότητά της, αλλά θα αποκτήσει την τέλεια συνείδηση της απέραντης Ατομικότητας του σύμπαντος, δηλαδή θα φτάσει στην ενότητα των πάντων.

Θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, γιατί δεν θυμόμαστε τις προηγούμενες μετενσαρκώσεις, ούτε τις εμπειρίες, ούτε τις γνώσεις που αποκτήσαμε σε περασμένες ζωές. Η απάντηση είναι απλή, εφόσον βγαίνει σαν λογικό συμπέρασμα από όσα έχουμε πει ως τώρα. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες των προηγούμενων ενσαρκώσεων καταγράφονται στον πνευματικό εαυτό μας, στο Εγώ, του οποίου συνήθως οι άνθρωποι δεν έχουν συνείδηση, γιατί πάντα το πιο δύσκολο κατόρθωμα ήταν το «γνώθι σαυτόν». Η προσωπικότητα με την οποία γεννιόμαστε σε κάθε ζωή είναι καινούρια και διαφορετική, σαν μια άγραφη πινακίδα. Όσο ταυτιζόμαστε με αυτήν, δεν πρόκειται να θυμόμαστε τις γνώσεις του Εγώ, αλλά μόνο αυτές της νέας μας προσωπικότητας που ανήκουν σε αυτήν τη νέα ζωή. Είναι και θέμα μνήμης. Πώς μπορούμε να θυμόμαστε περασμένες ζωές, όταν δεν θυμόμαστε την τωρινή καλά-καλά, γεγονότα που μας συνέβησαν ακριβώς πριν πέντε χρόνια ή στις 15 του προηγούμενου μήνα; Είναι κάπως δύσκολο, γιατί δεν έχουμε ενεργοποιήσει σωστά την προσοχή και τη συνειδητότητά μας και επομένως η μνήμη μας είναι αδύνατη, διακεκομμένη και ελαττωματική. Γι’ αυτό είναι ακόμα πιο δύσκολο το να μπορούμε να θυμηθούμε τα πραγματικά γεγονότα των προηγούμενων μετενσαρκώσεών μας, χωρίς φαντασιώσεις. Για να μπορέσει ο άνθρωπος να θυμηθεί προηγούμενες ζωές, οφείλει να τοποθετήσει τη συνείδησή του εκεί όπου οι εμπειρίες και οι γνώσεις του έχουν καταγραφεί, δηλαδή στον Ανώτερο Εαυτό.

Πρόκειται για μια πνευματική ανάβαση, ένα εσωτερικό κατόρθωμα, που αποτελούσε κύριο σκοπό των αρχαίων μυστηρίων.

Συνήθως όμως τοποθετούμε τόσο χαμηλά τη συνείδησή μας, που μας είναι δύσκολο να έχουμε έστω και λίγους σπινθήρες πνευματικής ανάμνησης. Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να δεχτούμε ακόμα και την ιδέα της μετενσάρκωσης. Αυτό το θέμα, όπως και πολλά άλλα, δεν είναι μόνο ζήτημα εγκεφαλικών γνώσεων, περιέργειας ή ενημέρωσης, αλλά και εμπειρίας και κυρίως βίωσης, μέσα στο ηθικό πλαίσιο μιας πνευματικής ανάβασης. Αυτά αποτελούν την πνευματική περιπέτεια του ανθρώπου μέσα στη χιλιόχρονή του εξέλιξη.