Η Ατραπός είναι μια συμβολική αλλά και πραγματική έννοια, που σχετίζεται με την πνευματική εξέλιξη του ανθρώπινου Πνεύματος. Στο συνηθισμένο άνθρωπο η συνείδηση λειτουργεί στα τέσσερα κατώτερα σώματα της προσωπικότητας, στην Τετράδα, με κύρια έδρα το Κάμα, που περιέχει τον Αστρικό και τον Κάμα-Μάνας φορέα. Στα ανώτερα πνευματικά επίπεδα η συνείδηση δεν είναι ξύπνια και ενεργή.
Η Ατραπός είναι η διαδικασία αφύπνισης της συνείδησης στα ανώτερα επίπεδα, μέσω της κατασκευής ή καλύτερα της δημιουργίας μιας γέφυρας ανάμεσα στην Τριάδα και την Τετράδα, ώστε να περάσει η συνείδηση στην ανώτερη πνευματική διάσταση. Η γέφυρα αυτή ονομάζεται Αντακαράνα στα σανσκριτικά και είναι το σύμβολο της Ατραπού μέσα στον άνθρωπο. Η Ατραπός είναι λοιπόν μια πνευματική διαδικασία εσωτερικής ανάπτυξης και όχι ένας φυσικός χώρος. Έχει παρομοιαστεί με τη “ραχοκοκκαλιά του Δράκου” της Σοφίας που κοιμάται μέσα μας, κουλουριασμένος στη βάση της σπονδυλικής στήλης, στο τσάκρα Μουλαντάρα.
Όταν ξυπνήσει η Κουνταλίνι, δηλαδή ο Δράκος ή Όφις και αφυ¬πνι¬σθεί η πνευματική συνείδηση, ακολουθεί μια αναβατική πορεία μέσα στην σπονδυλική στήλη, δημιουργώντας τη Στήλη Φωτός και ενεργοποιώντας διαδοχικά τα διάφορα Τσάκρα αφυπνίζοντας έτσι τις αντί¬στοι¬χες δυνάμεις τους. Αυτή η πορεία στην εσωτερική Στήλη Φωτός του ανθρώπου είναι η Ατραπός, όπου λίθο λίθο χτίζεται η γέφυρα ανάμεσα στη γήινη και την ουράνια πνευματική συνείδηση.
Αυτή η εσωτερική Ατραπός ή πορεία εξέλιξης προς το θείο καθρεφτίζεται προς τα έξω, στη ζωή του Μαθητή, ο οποίος μπαίνει στην υπηρεσία της ανθρωπότητας και του εξελικτικού σχεδίου που ο Ηλιακός Λόγος έχει γι’ αυτήν αναλαμβάνοντας διάφορες αποστολές και ξεπερνώντας ορισμένες φυσικές, ψυχολογικές και νοητικές δοκιμασίες. Αυτές συσχετίζονται με τα τέσσερα Στοιχεία και τα τέσσερα Σώματα, τα οποία πρέπει ο Μαθητής να μάθει να ελέγχει και να χρησιμοποιεί σωστά, για να χτίσει “γερά σκαλοπάτια” πάνω στα οποία θα πατήσει, καθώς θα επιχειρεί την ανάβαση στην εξελικτική πνευματική Σκάλα. Η διαδικασία εσωτερικής ανάπτυξης στην Ατραπό, η πορεία μέσα από τις δοκιμασίες και οι πνευματικές κατακτήσεις που τους αντιστοιχούν, αποτελούν το κύριο μέρος και το περιεχόμενο του πανάρχαιου θεσμού των μυστηρίων.
Ο θεσμός αυτός καθιερώθηκε, κατά την εσωτερική παράδοση, πριν από 9.000.000 χρόνια περίπου, από το Σανάτ-Κουμάρα, ο οποίος έδωσε τα μυστήρια στους ανθρώπους, για να κατανοήσουν τον Εαυτό τους, το Σύμπαν και το Θεό. Περιέχουν τη θεία Σοφία, που επιτρέπει την ένωση του ανθρώπου με το ανώτερο Εγώ του, και τη γνώση αυτού, με όλη την ανθρωπότητα και με το θείο. Στην πραγματικότητα, όμως είναι ακόμα αρχαιότερα, γιατί υπήρχαν από τότε που αυτό το Ον (Σανάτ Κουμάρα) ήρθε από την Αφροδίτη στη Γη, αλλά η ανθρωπότητα δεν ήταν ακόμη έτοιμη να δεχθεί μυστήρια, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις.
Τα μυστήρια, αποτελούν βέβαια αινιγματικούς προβληματισμούς, μυστηριώδη πράγματα και γνώσεις για το μη μυημένο. Για το μύστη όμως η αντίφαση λύνεται, γιατί το Μυστήριο παύει να είναι μυστήριο και καταλήγει σε Γνώση. Η λέξη αυτή προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα μύω, που σημαίνει “κλείνω το στόμα”. Δηλαδή το Μυστήριο εξακολουθεί να είναι τέτοιο για εκείνον που δεν έχει βαδίσει την Ατραπό.
Ο όρκος σιωπής που δινόταν στις μυστηριακές τελετές δεν ήταν λοιπόν κάτι που επιβαλλόταν από κάποιον αλλά από την ίδια τη φύση της Γνώσης. Κανένας μη μυημένος δεν θα μπορούσε να καταλάβει και να αισθανθεί, αν δεν είχε πρώτα ετοιμαστεί, αν δεν είχε βαδίσει στη Ραχοκοκαλιά του Δράκου και δεν είχε αναπτύξει την εσωτερική του Στήλη Φωτός. Γι’ αυτό ό,τι και να έλεγε παραβιάζοντας τη σιωπή, θα ήταν τόσο βουβό για τον αμύητο, όσο και η ίδια η σιωπή αλλά με πρόσθετο τον κίνδυνο της παρερμηνείας. Έτσι ο όρκος ήταν κάτι το φυσικό εκ των πραγμάτων. Η δομή των μυστηρίων, ως μυστικές γνώσεις που αποκαλύπτονται στον υποψήφιο μύστη, βασίζεται σε τρία στοιχεία. Αυτό το τρίπτυχο υπόβαθρο όταν υπάρχει ολόκληρο δομημένο, δίνει τον κανόνα για να μπορούμε να θεωρήσουμε κάποια ανθρώπινη κοινωνία Παραδοσιακή, δηλαδή μυητικού χαρακτήρα. Η ίδια η έννοια της παράδοσης θεμελιώνεται στη μεταβίβαση των μυστηρίων, των μυστικών γνώσεων που έλαβε ο άνθρωπος από τους θεούς και από τη φύση μέσω “αποκάλυψης” και τις οποίες ανακαλύπτει και επιβεβαιώνει συνεχώς ο ίδιος στη διάρκεια της ιστορικής του πορείας. Μύθος, Μύηση και Τελετή , αποτελούν τις τρεις κολώνες που θεμελιώνουν το θεσμό των Μυστηρίων. Η πορεία του μαθητή ή του υποψήφιου μύστη μέσα στην Ατραπό προϋποθέτει και απαιτεί την εσωτερική και εξωτερική βίωση και συνειδητοποίηση αυτών των τριών στοιχείων.
Ο Μύθος αποτελεί ένα πρότυπο της πραγματικότητας. Ένα ιδανικό πρότυπο ή μοντέλο θείας προέλευσης, που εξηγεί μια ιερή, ανώτερη Πραγματικότητα, τη δομή της, το πώς και το γιατί ήρθε σε ύπαρξη. Χρησιμοποιεί όμως μια συμβολική γλώσσα, αλληγορική, που απαιτεί αποκρυπτογράφηση. Για τον αμύητο, που δεν έχει τα κλειδιά της αποκωδικοποίησης, ο Μύθος δεν είναι παρά ένα παραμύθι, μια ψεύτικη ιστορία. Για το μυημένο, γνώστη του κλειδιού ερμηνείας, ο Μύθος αποκαλύπτει μια αληθινή πραγματικότητα, μια ανώτερη γνώση, μια ιερή ιστορία.
Ο Μύθος είναι ένα μήνυμα από το θείο μέσα σε μια κλειστή θήκη. Αποτελείται από αλληγορίες, η αλληγορία από εμβλήματα, το έμβλημα από σύμβολα, όλα σε κίνηση που διηγούνται ένα Μυστήριο, μια Σοφία, ένα Μήνυμα που όλοι μπορούν να ακούσουν, αλλά πολύ λίγοι να καταλάβουν πραγματικά. Η ύπαρξη των Μύθων είναι συνυφασμένη με τον άνθρωπο-Μάνας, δηλαδή με εκείνον που κάποτε έλαβε το Νοητικό Σπινθήρα. Δεν είναι ο άνθρωπος που “φτιάχνει τους Μύθους”, όπως δεν φτιάχνει την πραγματικότητα. Ο άνθρωπος απλώς αντιλαμβάνεται τη μυστηριακή γι’ αυτόν πραγματικότητα μέσω των Μύθων. Ο Μύθος είναι ένα νοητικό Αρχέτυπο ανεξάρτητο από την ανθρώπινη ύπαρξη. Περιέχει τη δομή του σύμπαντος, αυτό που “θα γίνεται”. Γι’ αυτό ο Μύθος είναι διαχρονικός και κοινός σε όλους τους λαούς παραδοσιακού τύπου, με πολύ επιφανειακές αλλαγές στα ονόματα. Η σύγχρονη τεχνοκρατική κοινωνία έχει χάσει τη μυθική δομή και γι’ αυτό κυρίως έχει αρχίσει να αποσυντίθεται. Ακόμα διατρέχει τον κίνδυνο να αντιστρέψει τις αξίες μετατρέποντας το ιερό σε βέβηλο, αντί για το αντίθετο, και να επιταχύνει περισσότερο την καταστροφή της, σαν νέα έκδοση της διεφθαρμένης Ατλαντίδας.
Ο Μύθος όμως, σαν μοναδικό και διαχρονικό πρότυπο, έχει την τάση να ενσαρκώνεται στο βέβηλο κόσμο. Το ιερό τείνει να κατακτήσει το βέβηλο, όπως το φως το σκοτάδι. Η δυνατότητα επανάληψης του Μύθου σε χρονικές και τοπικές συντεταγμένες και η επαναφορά σε ένα “εδώ” και σε ένα “τώρα” των μυθικών πρωταρχικών γεγονότων, αποτελεί το Τυπικό, την Τελετή.
Η Ιεροτελεστία λοιπόν, σαν τρίτο στοιχείο του Μυστηρίου, αποβλέπει στη χωροχρονική ενσάρκωση του Μύθου, στην επαναφορά και επίκληση του θείου Μηνύματος. Η τελετουργία όμως δεν αποσκοπεί μονάχα στην απομίμηση του μυθικού πρότυπου γεγονότος αλλά και στην αναβίωσή του. Η συνειδητή αναβίωση του Μύθου μέσω της Τελετής, είναι η Μύηση.
Στη Μύηση ο υποψήφιος αντιλαμβάνεται την ουσία του Μύθου βιώνοντάς τον, γι’ αυτό η βίωση της Διδασκαλίας συνεπάγεται τη Μύηση, σφραγίδα της οποίας είναι η Τελετή Μύησης. Στην αρχαιότητα, οι μαθητές στην πνευματική Ατραπό τελούσαν όλη αυτή τη διαδικασία, τελετουργικά, στο λεγόμενο μυστηριακό Θέατρο όπου οι Μύθοι αποκάλυπταν τη θεία ουσία τους στο μαθητή μυώντας τον. Αυτή η αποκάλυψη ονομαζόταν Εποπτεία και κατέληγε στο Διονυσιακό Ενθουσιασμό (εν-θεώ-ουσία). Οι βαθμοί μύησης στην Ατραπό της Σοφίας αντιπροσώπευαν το επίπεδο πνευματικής εξέλιξης και αφύπνισης της συνείδησης του μαθητή, καθώς και τις δυνατότητες αυτοθυσίας και προσφοράς του ανάλογα με τις δοκιμασίες των τεσσάρων Στοιχείων, που είχε ξεπεράσει και τις αρετές και γνώσεις, που είχε κάνει κτήμα του. Ο βαθμός μύησης του υποψήφιου εξαρτάται από τη βιωματική ένταση και πληρότητα της πνευματικής αποκάλυψης της ουσίας του Μύθου. Εξαρτάται δηλαδή από το βαθμό προσέγγισης του Πραγματικού, γιατί η μύηση απαιτεί μια οντολογική μετάλλαξη της υπαρξιακής κατάστασης του υποψήφιου.
