ΥΠΟΔΙΑΙΡΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΕΤΟΣ, ΜΗΝΑΣ, ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Η μελέτη της κίνησης των ουράνιων σωμάτων βασίστηκε πάνω στην πανάρχαια αντίληψη για ένα γεωκεντρικό συμπαντικό μοντέλο. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η Γη βρίσκεται ακίνητη στο κέντρο ενός σφαιρικού Σύμπαντος, και γύρω της τα άστρα είναι τοποθετημένα στην εσωτερική κοίλη επιφάνεια της ουράνιας αυτής συμπαντικής σφαίρας.

Ενα Έτος είναι ο χρόνος που χρειαζεται ο Ηλιος για να διαγράψει ένα μέγιστο ουράνιο κύκλο πάνω στη σφαίρα αυτή. Αυτός ο μέγιστος κύκλος που απεικονίζει τη φαινόμενη ετήσια τροχιά του Ηλιου πάνω στην ουράνια σφαίρα ονομάζεται εκλειπτική, ΕγΕ'γ'. Οπως είναι φανερό, το επίπεδο της εκλειπτικής, απεικονίζοντας μια πλαστή κίνηση του Ηλιου, αντί της αληθινής γήινης περιφοράς γύρω από το άστρο της ημέρας, συμπίπτει με το επίπεδο της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ηλιο.

Ο Ουράνιος Ισημερινός, ΙγΙ'γ', ο μέγιστος δηλαδή κύκλος που τέμνει καθέτως τον άξονα της φαινόμενης περιστροφής της ουράνιας σφαίρας (άξονας του κόσμου ΠΠ'), τέμνει την εκλειπτική σε δύο αντιδιαμετρικά σημεία -τα γ και γ'- που ονομάζονται ΙΣΗΜΕΡΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ. Το σημείο γ ονομάζεται Εαρινό Ισημερινό Σημείο ή αναβιβάζων σύνδεσμος της ηλιακής τροχιάς, γιατί από το σημείο αυτό διέρχεται ο Ηλιος στις 21 Μαρτίου, ανερχόμενος από το νότιο ημισφαίριο στο βόρειο.

Η 21η Μαρτίου οριοθετεί την έναρξη της εποχής της Ανοιξης. Το σημείο γ' ονομάζεται Φθινοπωρινό Ισημερινό Σημείο ή καταβιβάζων σύνδεσμος της ηλιακής τροχιάς. Από το σημείο αυτό διέρχεται ο Ηλιος στις 22 Σεπτεμβρίου, κατερχόμενος από το βόρειο ημισφαίριο στο νότιο. Η 22η σεπτεμβρίου οριοθετεί την έναρξη της εποχής του φθινοπώρου.

Ετσι λοιπόν, ως Αστρικό Ετος ορίζουμε τον χρόνο που χρειάζεται το κέντρο του ηλιακού δίσκου για να διαγράψει ολόκληρη την εκλειπτική και να επιστρέψει στο σημείο από το οποίο αρχισαμε την μέτρηση. Ενα αστρικό έτος ισούται με 365,25635579 μέσες ηλιακές ημέρες. Ομοίως ως Τροπικό ή Εποχιακό Ετος ορίζουμε το χρονικό διαστήμα που μεσολαβεί μεταξύ δύο διαδοχικών διαβάσεων του κέντρου του ηλιακοί δίσκου από το εαρινό ισημερινό σημείο γ. Ενα τροπικό έτος ισούτει με 365,24219879 μέσες ηλαικές μέρες.

Τόσο όμως το τροπικό, όσο και το αστρικό έτος είναι ακατάλληλα για την κατασκευή ημερολογίων επειδή, εκτός από τον ακέραιο αριθμό των ημερών τους, περιέχουν και κλάσματα της ημέρας αρκετών δεκαδικών ψηφίων. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, επινοήθηκε το Πολιτικό Ετος , το έτος δηλαδή που περιέχει ακέραιο αριθμό ημερών, και ως εκ τούτου δεν δημιουργείται το φαινόμενο μία και η αυτή ημέρα να κατανέμεται μεταξύ δύο διαδοχικών ετων. Το πολιτικό έτος είναι βασισμένο πάνω στο τροπικό έτος ετσι ώστε να εξασφαλίζεται η κανονική διαδοχή των τεσσάρων κλιματολογικών εποχών.

Ομως η παράλειψη των δεκαδικών στοιχίων του τροπικού έτους με την πάροδο του χρόνου θα είχε σαν αποτέλεσμα την ημερολογιακή μεταφορά των εποχών. Ετσι κάθε ημερολογιακό σύστημα από την αρχαιότητα προέβλεπε μια σειρά διορθώσεων, τις οποίες θα εξετάσουμε σε κάθε πολιτισμό ξεχωριστά. Η πιο γνωστή διόρθωση είναι αυτή της μιάς επιπλέον ημέρας κάθε τέσσερα έτη, με τη δημιουργία του δίσεκτου έτους που περιέχει 366 ημέρες.

Από την αρχαιότητα το πολιτικό έτος χωρίστηκε σε 12 χρονικά διαστήματα. Οι δώδεκα αυτές υποδιαιρέσεις είναι οι γνωστοί σε όλους μήνες του έτους. Από την αρχαιότητα η Σελήνη υπήρξε το μέτρο διάρκειας του μήνα και στην αρχαϊκή ονομασία της, Μήνη, οφείλει το χρονικό αυτό διαστήμα την ονομασία του. Για την αστρονομία, Μήνη είναι η Σελήνη κατά τις πρώτες ή τελευταίες ημέρες των φάσεων της, όταν φαίνεται σαν μηνίσκος.

Η Αρχαία Ελληνική λέξη Μήνη για την Σελήνη, έχει την ίδια ρίζα με τη σανσκριτική Mas, τη Maonh των Αρίων. Ομως και ο αριθμός των μηνών, ο αριθμός 12, θεωρείται ιερός και έχει μια ιδιαίτερη θέση στο ημερολόγιο. Ο αριθμός 12 αποτελεί το γινόμενο των δύο τέλειων αριθμών 3 (ισόπλευρο τρίγωνο) και 4 (τετράγωνο). Η ιερότητα του αριθμού 12 φαίνεται ότι προέρχεται από το αρχαικό δωδεκαδικό σύστημα, που πιθανώς ήταν το μοναδικό σύστημα αρίθμησης κατά την νεολιθική εποχή και παρέμεινε ως συμπληρωματικό του δεκαδικού μέχρι σήμερα. Η δωδεκάδα, ο χωρισμός της μέρας και της νύχτας σε 12 ώρες και του έτους σε 12 μήνες αποτελούν κατάλοιπα του αρχέγονου δωδεκαδικού συστήματος αρίθμησης, πολλαπλάσιο του οποίου ήταν το εξηκονταδικό Ασσυροβαβυλωνιακό σύστημα.

Το 12 αντιπροσωπεύει τις 12 Ιεραρχίες των αρχαίων γραφών, που καθόριζαν με τη σειρά τους τους 12 αστερισμούς της ουράνιας ζωδιακής ζώνης. Έτσι σύμφωνα με τον Ησίοδο δώδεκα ήταν οι Τιτάνες, τέκνα του Ουρανού και της Γης, δώδεκα ήταν και οι Θεοί του Ολύμπου και εκτός από την Ελλάδα δωδεκάθεο είχαν οι Αιγύπτιοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι, οι Χαλδαίοι, οι Ελαμίτες, οι Χιττίτες, οι Ετρούσκοι, οι Ρωμαίοι και πολλοί άλλοι. Ο αριθμός 12 στους αρχαίους Ελληνες, Ρωμαίους και Εβραίους ήταν ιερός, τέλειος, τυπικός και ο αριθμός της πληρότητας. Ο αριθμός 12 είναι ένας αριθμός που τον συναντάμε σε όλους τους πολιτισμούς.

Μήνας λοιπόν, είναι το χρονικό διάστημα που απαιτείται, για να κάνει η Σελήνη μια πλήρη περιφορά γύρω από τον πλανήτη μας. Η ανώμαλη όμως κίνηση της Σελήνης γύρω από τη Γη, και ο συνδιασμός της κίνησης αυτής με την κίνηση της Γης γύρω από τον Ηλιο, συντέλεσαν στην εισαγωγή διάφορων ειδών μηνών. Ετσι έχουμε τον Αστρικό μήνα που είναι το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να συμπληρώσει η Σελήνη μια πλήρη περιφορά γύρω από τη Γη, και ισούται με 27 ημέρες 7 ώρες 43 πρώτα λεπτα και 11,5 δευτερόλεπτα.

Ο Σεληνιακός ή Συνοδικός μήνας είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο συνόδων (από νέα Σελήνη σε νέα Σελήνη) ή δύο αντιθέσεων (από πανσέληνο σε πανσέληνο) ή γενικά μεταξύ δύο οποιωνδήποτε ομώνυμων φάσεων της Σελήνης. Ο συνοδικός μήνας διαρκεί 29 ημέρες 12 ώρες 44 πρώτα λεπτά και 2,9 δευτερόλεπτα. Και επίσης υπάρχει και ο Τροπικός μήνας που είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών διαβάσεων της Σελήνης από το Εαρινό ισημερινό σημείο και ισούται με 27 ημέρες 7 ώρες 43 πρώτα λεπτά και 4,7 δευτερόλεπτα.

Η μέτρηση όμως του χρόνου και οι υποδιαιρέσεις του δεν αναφέρονται μόνο στα έτη και στους μήνες, αφού υπήρχαν και οι εβδομαδιαίες υποδιαιρέσεις, οι οποίες στα ελληνικά και ρωμαικά ημερολόγια αρχικά ήταν άγνωστες. Η διαίρεση όμως του έτους σε εβδομάδες, δηλαδή σε ομάδες επτά ημερών, είναι πολύ παλιά και ανάγεται στους αρχαίους ανατολικούς λαούς, Ασσύριους, Χαλδαίους και Αιγύπτιους. Το επταήμερο αντιπροσώπευε το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών φάσεων της Σελήνης, που διαρκεί για την ακρίβεια 7 ημέρες και 9 ώρες. Οι μαθηματικές και φιλοσοφικές επινοήσεις των αρχαίων Ανατολικών λαών, θεμελιώνονταν πάνω στις ιδιότητες του μυστηριακού αριθμού 7, ο οποίος εκφράζει την αρχή και τους νόμους λειτουργίας της δημιουργίας.

Ο ιερός αριθμός 7 είναι το άρθροισμα των δύο τέλειων αριθμών 3 (ισόπλευρο τρίγωνο) και 4 (τετράγωνο). Οι Εβραίοι, επηρεασμένοι από τους γειτονικούς ανατολικούς λαούς, παρέλαβαν από αυτούς την εβδομάδα των 7 ημερών και την προσάρμοσαν στην δική τους θρησκεία. Η εβδομάδα λέγεται εβραικά Σιαβούα -από τον αριθμό 7- και την 7η ιερή ημέρα την ονόμασαν Σάββατο ή Σάββατα. Από την ημέρα του Σαββατου, οι υπόλοιπες ημέρες αριθμήστηκαν με απόλυτα αριθμητικά. Πρώτη του Σάββατου, Δευτέρα του Σάββατου,......, έκτη του Σάββατου που αργότερα ονομάστηκε Παρασκευή, αφού αυτή την ημέρα παρασκευάζονταν τα απαραίτητα για την ιερή έβδομη ημέρα. Ταυτόχρονα, όμως, και οι αρχαίοι Ελληνες παρέλαβαν την εβδομάδα, δίνοντας στις 7 ημέρες ονόματα Θεών τους, που αντιπροσώπευαν τους 7 πλανήτες. Η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στον Ηλιο, η δεύτερη στη Σελήνη, η τρίτη στον Άρη, η τέταρτη στον Ερμή, η πέμπτη στον Δία, η έκτη στην Αφροδίτη και η έβδομη στον Κρόνο.